افغانستان ترکمنلرینینگ نشرات و مطبوعات تاریخینه غیسغجه بیر باقیش
افغانستان اون سکیزینجی یوز یلینیگ سونگلارینده احمد شاه ابدالی طرفیندن غورالن دولته بریلن بیر اسمدر بو تاریخدن سونگ بیر کان گوئیج لارینگ مجادله صحنه سی بولان أولکه ده بیر کان تغییراتلار بولیب گونیمیراچا گلندیر. بیزینگ اساس موضوعمیز بولمان سونگ سیاسی واقعه لارینگ أوستینده کان دورمان اصل موضعمیزه گچمانی اساس وظیفه ادینیارس.
ا. افغانستانده رادیو و تلیوزیون
افغانستانده بیرینجی یولا رادیو استیشنی ( 1305\1926 ) یلینده اعلی حضرت شاه امان الله خانینگ زمانینده کابل داکی پل آرتلینگ غابدالینداکی کوتی لند نی ده ایکی سانق (200 وات) فرستنده ایکی کیجیک دستگانینگ اوتیردیلماغی بیلان اورته تولقون (360 ) متر بندن کابل شهر داشلرینه صدای کابل آدینده باشلانغیچ یاینینه باشلادی. یؤنه ول وختداگی نا آراملیق سبابلی و ایچداکی سواشلرینگ نتیجه سینده رادیو صدای کابلینگ نشراتی دوردیریلدی. و ینام 16 ییل بیر دوراقلا مه دن سونگ ( 1320\ 1941 ) دورینگ صدر اعظم اورون باسری و معارف وزیری سردار محمد نعیم خانینگ کوششلری بیلان تازه عمارات و تازه استدیولر غورالیب کابیلینگ پل باغ عمومی بؤلگه سینه گؤچیریلیب (20) کیلوات دستگاه بیلن (660) کیلو سایکلده گؤنده یکی ساعت یاین بیلن ایشه باشلاندی.
خوشباختانه سنه ( 1342 \ 1964 ) ده تازه تخنیکلر بیلن ترقی ایددیریلیب پل باغ عمومی بؤلگه سیندن گؤچیریلیب شیپیلله کی یری انصاری واته گتیریلیب رادیو افغانستان آدینده دؤرلی تؤیسلی پروگراملر بیلان بؤتین افغانستانه یایینینی دوام اتدیریور. شول وخت بویینچا افغانستانینگ داکتر محمود حبیبی بولیبدیر. حاضررادیو افغانستان آدی أؤیتگاب رادیو یی مللی افغانستان آدینده مشهور بولیب گیحه گؤندییز نشراتینه دوام ادیور. و مونینگ یانینده بیر کان خصوصی رادیو کانالی اوز نشراتلارینه دوام ادیوندیر.
تلویزیون بولسه بیرینجی گزک (25.11.1356/ 1977 ) ییلینده جاپان أؤلکه سینینگ تخنیکی کمکلری بیلن اول بیر دنمه نشرات ادیب حاضر گیحه گؤند ییز کسینتیسیز یایینینه دوام ادیب گلیوندیر. موندن باشغه هم بیر کان خصوصی کاناللار فضای وطنده مردم افغانستانه خدمت ادیب گلیوندیر.
ب. افغانستان رادیوسینده ترکمن پروگرامینینگ نشریاتی
بو دؤرانی تورت قسمده مطالعه اتمک ممکندیر زیرا بعضی تغییراتلار سبابلی کاسی دؤرلر پروگراملرینگ نشریاتدن غالدیریلدیغی گوریلیور.
1. بو دؤره ( 10 میزان1350 / اوکتوبر 1971 ) افغانستان ترکمنلرینینگ صوتی یعنی رادیوئی نشراتینینگ اولینبار باشلاندیغی دؤره بولیب پارلمانداکی ترکمن اوزبک وکیللرینینگ کوشش و تغلالری بیلن هر گؤن ساعت التیدن باشلاب 45 دقیقه سؤره لی بیر برنامه تی. پروگرامهای محللی رادیوئی افغانستان چؤکاتی آستینده اوزبکی، پشه ئی، بلوجی، نوریستانی یالی پروگراملرینگ غابدالینده نشریاته باشلان گؤزل ترکمنیمیز هم دؤرینگ کلتور و اطلاعات وزیری حؤرمتلی محمد ابراهیم ینگ سؤز چقیشلاری بیلن باشلانیب غیغسغه تولقونینگ ( 88 ) متر بند (3306 ) کیلو سایکلدن أؤز نشراتینه باشلاندیر.
یونه بو برنبمه لر دورینگ فاشست و ناسیونالیست سیاستی سبابلی رمضان آیینگ افطار وختینه دنگ گلمه سی سبب گورکزیلیب « روزه مبارک آیینده خلقیمیزینگ دینچلیق و راحتلیغه غاتی احتیاجلری باردیر و بو پروگراملرینگ ذو وخته دنگ گلنی أؤچین روزه آیی گچیینچا دوردیریلسین» فرمانی بیلن غالیریلیب داود خانینگ رژیمی چؤکیینچا دوام ادیور.(24.06.1353 /1974 ) ــــ ( 02.1357 /1978 ).
2. داود خانینگ جمهور نظامی سنه ( 02.1357 /1978 ) ده تاریخ هندگینه گومیلان سونگ افغانستان دموکراتیک جمهورلیغی اورتا گلیور. بو رژیمینگ دوردینجی سان فرمانی بیلن افغانستانده یاشیون اهلی خلقینگ دیللرینده رادیو و مطبوعات نشراتی باشلنیور. شول جمله دن ترکمن دیلی هم، هر گؤن بیر ساعتلاپ کابل وختی بیلن ساعت تورتدن باشه چا أرز نشراتینه دوام ادیور.پروگرامهای محللی رادیوئی افغانستان آدی تغییر ادیب برنامه های ملیت های برادر افغانستان آدینه أؤگریلیار.
نوشته شده توسط muhammad qasim
۲۷ آذر ۱۳۸۹
عاشق بولموشام
اي يارانلار بير يوزي گل، آيه عاشق بولموشام
بارچالار مقصودي ــ گل رعنايه عاشق بولموشام
بلبلم، باغ ايچره بير غوغايه عاشق بولموشام
اوزي غايب، زلف‌لري يلدايه عاشق بولموشام
منزليم داغ ايچره‌دير، صحرايه عاشق بولموشام
چون فلك سالدي مني اول گون فنا توپراغينه
دوشدي سيريم دايما مكه، مدينه داغينه
بلبل اولدوم، سايراديم، گيرديم ارم‌نينگ باغينه
پايبند اولدوم او گون غم اهلي‌نينگ دوزاغينه
يوز بلا محنت‌لي بير سودايه عاشق بولموشام
كونگلوم ايچره يار غمي دير، منزليم صحراده، هي
پوششيم غم - غصه‌دير، من دونميشم فرهاده، هي
سالدي عشقينگ، دلبرا، جان و جگريم اوده، هي
وادريغا، گچدي عمريم ضايا، بردين باده، هي
آهي چوخ، افغاني چوخ، بير كويه عاشق بولموشام
بيلمه‌نم، اول نه بحردير، نه معظ‌م داغي دير
آلدي كونگلوم، گيتدي عقليم، تن مدام نا چاغي دير
آني نسبت اتمك اولماز، قمري، بلبل، زاغي دير
آي غرض، هر زلفينه يتميش مونگ ار توسساغي دير
قدي - قامتي بلند، زيبايه عاشق بولموشام
دوست، هواي وصلينگي من شونچا چيندان ايسترم
دام زلفينگ قيدينه اوزومني زندان ايسترم
دييمه: "غمدان بير زمان كونگلومني خندان ايسترم
بير غريب عاشق منم، يار، سني سندن ايسترم
گيجه و گونديز، بيلينگ، هو-هايه عاشق بولموشام
وصل ياريمدان ديگرگه انتظ‌اريم يوق منينگ
قالميشام حيران اولوپ، غيري مداريم يوق منينگ
آلدي جانيم عشقينگ اودي، اختياريم يوق منينگ
گلسه، عقليم داغيدار، گيتسه، قراريم يوق منينگ
غمزه‌سي اوق، قاشلاري اول يايه عاشق بولموشام
آيدادير مختومقلي، من آندا كانه اوغراديم
سير اديپ، بارديم فلكه، لامكانا اوغراديم
چون مني رسوا قيلان عشق يگانه اوغراديم
يتميش ايكي شهر ايچينده مونگ بير دكانه اوغراديم
شونچا سرگردان - سفيل و رايه عاشق بولموشام
۳۰ آبان ۱۳۸۹
ماهیت و فرجام قیام ملی ترکمنها
جنبش رهائی بخش ترکمنها ، تا آستانه سال 1924، عمدتاً از روحیه ای آشتی طلبانه همراه با تلاشی صادقانه برای عضویت برابر حقوق در جامعه ایران برخوردار بود، تا از مضمونی جدائی طلبانه از آن، ترکمنها در حین دفاع از استقلال و هویت ملی و مالکیت خود بر سرزمین خویش، در قبال شناسائی دولت ایران، خواهان شناسائی استقلال داخلی خود از طرف دولت مرکزی بوده اند. آنها در هر دوره ای از انتخابات مجلس، سعی در شرکت در آن و انتخاب و اعزام نماینده خود به مجلس شورای ملی جدید التاسیس ایران را داشتند. در این رابطه مثلاً گفته می شود که: "از طرف جعفربائیها آدینه محمد ترکمان تاجر مخصوص کموش تپه به وکالت ایالات منتخب شده، ماهی صد تومان به او می دهند. هفتم ماه ژانویه قضات جعفربائی به شهر آمده در انجمن مذاکره رفتن آدینه محمد را نمودند. مشارالیه باید به تهران برود قراری به جهت شرارت ایلات و رفع کدورت بین ولایت و تراکمه بشود. عجالتاً قراری در این باب داده شد." مخابرات استرآباد، ماه ژانویه سال 1910، ص 179)
و یا: "روز نهم ماه جون به قریب دویست نفر تراکمه جعفربائی و اتابائی و داز و دویچی به استرآباد آمده دیوانخانه رفتند سردار رفیع به ایشان اظهار داشته یک نفر وکیل برای خودمان معین نمایند. افغان قاضی را ترکمنها به وکالت رأی داده به طهران بفرستند." حتی در سیزدهم ماه اکتبر سال 1923، یعنی در آستانه قیام ملی نیز آمده است که: " چند نفر داوطلب وکالت استرآباد و یموت می باشند".( مخابرات استرآباد،13اکتبر سال 1923 ، ص 883)
اما هیچگونه مدارکی که دال بر پذیرفته شدن نمایندگان ترکمن در مجلس شورای ملی، از طرف دولت مرکزی باشد، وجود ندارد. بجای آن اسناد زیادی از تلاش حکام و والیان دولت در منطقه برای کسب آرای ترکمنها بنفع افراد مورد نظر خود با نقض آشکار حق رأی آزادانه مردم با توسل به زور و اجبار و یا تطمیع و فریب وجود دارد. مثلاً: ایلات ترکمان از گوگلان الی انتهای خاک جعفربائی متحد شده وکیل خود را از جعفربائی معین نمایند. آصف الملک چند نفر قضات و سران جعفربائی را در یساقی احضار کرده که تعرفه ها را به اسم سردار منور سپهدار بنویسند. قضات مراجعت نموده با تراکمه مذاکرات، بعد جوابی تراکمه به آصف الملک نوشتند که ما از خود وکیل معین خواهیم کرد. ابداً سپهدار اعظم را نمشناسیم. (مخابرات استر آباد، نهم ماه فروردین سال 1920، ص689)
سپهدار اعظم، هر چند که در آن دوره نخست وزیر ایران بوده است! ترکمنها حتی در مواردی نیز برای دادن رأی خود به سردار سپه رضاخان تحت فشار قرار می گیرند که هر بار بدلیل تقارن این درخواست با منافع ملی ترکمنها و در مقابله ناموفقانه با روحیه بالای خود آگاهی ملی در میان ملت ترکمن، همیشه بطور قاطعانه از طرف آنها رد شده بود.
در تمهیدات دولت مرکزی برای سرکوبی تمام عیار جنبش ملی ترکمنها، جنگ روانی و فریب افکار عمومی ایرانیان با قلب حقایق و وارونه سازی ماهیت این جنبش در حد " یاغیگری، آدمکشی و چپاول و غارت و .." جایگاه اساسی داشت. تلاشهای راسیستی تاریخ سازان درباری و پان ایرانیستهای دست اندرکار رسانه های گروهی آن دوره در مسموم سازی اذعان عمومی ملت حاکم نسبت به جنبش ملی ترکمنها، تأثیرات معین خود را حتی بر ذهن نسلهای آینده آن نیز بر جای گذاشته است. آنها در نهایت فریبکاری و ابتذال می نوشتند:" ترکمنها تنها کاری که می کردند این بود که بر سر راه خراسان کمین می کردند و به غارت و کشتار مسافران می پرداختند."( موضوع پیشرفتهای ایران در عصر پهلوی، تهران، سعید نفیسی سال 1318،ص22)
و یا :" ترکمنها جز تفنگ، اسب، تاراج، تاخت و تاز، شورش و آدمکشی چیزی نمی دانستند"! (دشت گرگان، عباس شوقی، تهران 1314،ص44) و تمامی این توهین های ملی و تبلیغات شوونیستی علیه یک اقلیت ملی که تنها خواهان رعایت حقوق ملی و استقلال داخلی خود از طرف حکومت مرکزی ایران بود، با دست و دلی باز دولت در سرتاسر ایران در مقیاس عمومی انتشار می یافت گستردگی و تأثیر این تبلیغات شوونیستی برای فریب چندین نسل در ایران کفایت کرده و تأثیر آن تا حدی است که امروزه نیز این اطلاعات منبع تغذیه فکری سوسیال شوونیستها و پان ایرانیستها می باشد.
اما، مضحک ترین جنبه این سوء تبلیغات در آن ست که آنهادر حالیکه نیروی اشغالگر و تجاوزکار را در سرزمین ملتی بعنوان " ناجی" آن ملت معرفی می کنند و خود این ملت مورد تجاوز در سرزمین اشغال شده خود را نیز، "غارتگر و یاغی" و "شورشی و آدمکش" خوانده و یا "بیگانه ستیز" معرفی می کنند!! این مصداق همان ضرب المثل ترکمنی است که : " مللیکچا یئر بئرسئنگ، اوئی ایسنی یئردن چیکارار"!
در دوره قبل از اعلام جمهوری در ترکمنستان ایران، همانند دوران قبل از آن حکومت مرکزی سوار بر موج همین تبلیغات شوونیستی و به بهانه واهی "برقراری آرامش و ثبات" و مقابله با روحیه "بیگانه ستیزی"، ملت ترکمن، چندین بار لشکر کشی های خونین به منطقه نمود. اما طبق اسناد موجود، عامل اصلی این عدم "آرامش و ثبات" و "بیگانه ستیزی"، بغییر از خود حاکمیت و عوامل حکومتی آنها در منطقه کس دیگری نبود. در این سند بجای مانده از این دوره نیز درست به همین مسئله تأکید شده است: " قضات و پیرمردان یموت با هم مشورت نموده رأی دادند به حکومت استرآباد نوشته اگر میل دارد امنیت برقرار باشد به طهران خبر بدهند کلیه ادارات را با عده ژاندارم احضار به مرکز نمایند و این اختلاف بین ولایت و یموتی را تراکمه متعهد می شوند اگر مالی از اهالی شهر یا دهات سرقت بشود طایفه آق اویلی از عهده آن برآیند. هر آینه ولایتی از ترکمانان سرقت نمایند حکومت از عهده برآید" (مخابرات استرآباد، ص 804، سال 1922)
در آن دوره قضات ترکمن، جهت اجرای احکام خود و برای برقراری نظم و امنیت در منطقه، نیروی مسلح ویژه ای اختیار داشتند که در مورد آن چنین آمده است: "چندی است عقلای طایفه جعفربائی با یک عده ریش سفیدان در دو فرسخی بین خاک آتابائی و جعفربائی به عنوان انجمن و اتحاد با طایفه همجوار خود و سایر طوایف هر پنج خانه یک آلاچیق در آنجا برده سوروسات زیادی هم برای رسیدن میهمان خارج تهیه نموده به اسم آق اولی (آق اویلی) همه وقت یک عده سوار مسلح اضافه از دویست نفر از ایلات به نوبه حاضر شده، سی سوار عرابه های تجاری را وارد شهر کرده و عودت می دهند."( مخابرات استرآباد، ص 804، سال 1922)
حراست از امنیت و جان و مال مردم از طرف نیروهای انتظامی ترکمن، تنها محدود به خود منطقه ترکمن نشین نشده، بلکه حکومت مرکزی نیز در مواقعی بنا به درخواست اهالی غیر بومی و همجوار منطقه بدلیل امانت داری و احساس مسئولیت این نیروها، مجبور به استخدام آنها برای حفاظت از این مناطق غیر ترکمن نشین می شد. زیرا، اهالی غیر بومی ترکمنصحرا با وجود سواران ترکمن احساس امنیت بیشتری نسبت به حضور نیروهای چپاولگر دولتی در میان خود می کردند. بعنوان نمونه:"اهالی به حکومت تظلم می نمایند، ژاندارم را برگردانیده در عوض سوار تراکمه و سوار بنیچه استرآبادی را بگیرند برای این سرحد بهتر است."( جنبش رهائی بخش ترکمنهای ایران،خ، آتایف،ص 51)
با انتخاب عثمان آخوند به رهبری ترکمنها در،" 8 ماه مرج 1919 " ، که "کلیه طوایف یمود با عقیده وی، همراهی داشته اند، نظم و امنیت نیز در ترکمنصحرا کاملاً حکمفرما می شود. در این رابطه، مأمور انگلستان گزارش می دهد که: "مغری الیه از حرکات متهورانه خود نکشیده. ثانیاً چندی است امنیت حاصل شده، کسبه شهری و تجار کموش تپه به گنبد کابوس برای کسب رفته اند. عثمان آخوند فرستاده قرار دادند از ماه جمادی الاولی گمرگ از مال التجاره و صادرات آنجا را دریافت نمایند و گمرک آنجا ماهی یکصد و پنجاه تومان عایدات است دارند." (مخابرات استرآباد، ص 936)
اما، برقراری امنیت در صحرای ترکمن، برخلاف تبلیغات مبلغین شوونیست دولت مرکزی، باب طبع آن نبود. زیرا، هرگونه بهانه و مستمسکی را در راه اجرای سیاست توسعه طلبانه و شوونیستی آنرا در منطقه بی اثر و خنثی می ساخت! بنابراین، در راستای ایجاد ناامنی و آشوب در منطقه، از هر وسیله ممکن مانند تشویق و تطمیع و ترغیب بسیاری از اهالی غیر بومی به چپاول روستاهای ترکمن نشین با تسلیح و حمایت ژاندارمری و مقامات محلی دولت استفاده گردید. مانند تسلیح و بکارگیری شرورترین اهالی کرد محله (کردکوی) و بندر ترکمن در چپاول روستاهای غرب ترکمن صحرا و ترغیب خوانین مرتجع قبایل، بربر، تیموریها، هزاره ها، به جنگهای موضعی با ترکمنها فعال ساختن مجدد سردار معزز درسال 1922 رئیس طایفه شادلوی بجنورد علیه ترکمنها بوده است. در این رابطه در ژانویه همان سال، روزنامه "ستاره ایران"، گزارش می دهد که:" سردار معزز خان بدنبال جنگ با ترکمنهای یاغی به شهر باز گشته است"
این اقدامات، علیرغم تلاشهای آشتی جویانه قضات و رهبری ترکمنها، بویژه تلاش مستقیم نپس سردار، شخصیت پر نفوذ و محبوب ترکمنها در میان مردم غیر بومی منطقه و از قهرمانان قیام ملی در سال 1916 علیه روسیه تزاری، تا آستانه سال 1924، از طرف دولت مرکزی و حکام و امرای محلی آن تداوم یافت. در بررسی مدارک و اسناد برجای مانده از آندوره، به غیر از تشنج آفرینی ها و اقدامات ایضائی دولت مرکزی در منطقه، قساوتها و مجازاتهای قرون وسطایی حیرت انگیزی از طرف عوامل دولتی در مورد ترکمنهایی که در مناطق غیر بومی ترکمنصحرا بسر می بردند، آمده است. مانند، "دستور به دم توپ گذاشتن"،"گردن زدن" و یا " دستور به بریدن سر چند نفر ترکمن"، "میخ کردن گوشهای ترکمنی به تنه درخت"، آدم ربائی تحت پوشش تبلیغی، دستگیری رهبران شورشیان و اعدامهای شتاب زده و بدون محاکمه افراد عادی ترکمن و ... به وفور یافت می شود! طبیعی است که این برخوردهای کینه توزانه و وحشیانه، نمی توانست حرکات غیر قابل کنترلی از انتقام گیری در میان آسیب دیده ترین بخشهای جامعه ترکمن، را بدنبال خود در بر نداشته باشد!
مسئله بحث برانگیز و قابل تأمل در این میان، برخورد مشابه "مشروطه خواهان" با حکومت مرکزی و در بعضی موارد حتی وحشیانه تر از آن با ترکمنها می باشد. سند زیر گویای وضعیت مشروطه خواهان استر آبادی با ترکمنها و حتی در مواقعی با مردم غیر بومی این منطقه می باشد: "مشروطه طلب های استرآباد بیشتر از مستبدهای خاطر خواه سلسله قاجار به تاریکی افتاده و به سیاهی آلوده اند و این مایه تعجب و خلاف انتظار باورش دشوار"! (مخابرات استر آباد)
اما، با وجود قرار گرفتن شخصی بنام" پانوف بلغاری"، معروف به "بارون پانوف ارمنی"، در رأس رهبری مشروطه خواهان استرآباد و مازندران، آلوده بودن آنها به سیاهی، باورش چندان نیز دشوار نیست. زیرا حتی در صورت بلغاری بودن این شخص با توجه به جنگهای 108 ساله معروف آنها با دولت عثمانی برای استقلال بلغارستان و یا در صورت ارمنی الااصل بودن این فرد با توجه به کینه و خصومت آنها با عثمانیها در ادوار مختلف، این شخص کینه خاصی نسبت به ترک زبانان از نیاکان خود به ارث برده بود که در برخورد وی با ترکمنها کاملاً این کینه و انتقامجوئی بی معنا از ملتی دیگر به صرف ترک زبان بودن آنها، کاملاً مشهود بوده است. دراین باره هشدار کتبی قضات ترکمن که وظیفه تنظیم و پیشبرد سیاست خارجی ترکمنها را نیز بر عهده داشتند، به " انجمن ولایتی" استرآباد گویای وضعیت این انجمن در آندوره است:" ایضا قضات جعفربائی به انجمن ولایتی کاغذی نوشتند. مدتی است بین ولایت و تراکمه نزاع و جدال رفت و آمد می شود. تقصیر از جانب رؤسای انجمن می باشد. تا زمانی که اتفاق نگردیده موجب فتنه و فساد فوق العاده و خرابی فقرا خواهد بود. حتی الامکان خوب است اسباب آسودگی و اصلاح را پیش آورده، طایفه یموت یا ولایتی رفت و آمد نمایند."( مخابرات استرآباد، غره اکتبر 1909، ص 157)
اما، این هشدارهای دلسوزانه و آشتی جویانه قضات ترکمن، در میان اعضای رهبری مشروطه طلبان استرآبادی با وجود شخصی چون "پانوف" در رأس آن گوش شنوائی نیافت. بنابراین دلیل اصلی حمایت غیر فعال بخشی از ترکمنهای غرب ترکمنصحرا از محمد علی شاه، بویژه بورژوازی تجاری نوپای این منطقه را باید در سیاستهای خصمانه و بی معنای"انجمن ولایتی" استرآباد از بدو تأسیس آن به رهبری "پانوف بلغاری"، باید جستجو کرد.
حکومت مرکزی پا به پای پیشبرد سیاست به آشوب کشانیدن منطقه در همسویی سیاسی و عملی با مشروطه خواهان استرآبادی، جهت در هم شکستن نهایی توان اقتصادی ترکمنها، دست به حربه کثیف محاصره اقتصادی منطقه زد که در این مورد آمده است که: " قدغن گردیده ترکمانها مال التجاره و غله حمل نکنند."( مخابرات استرآباد،25 اکتبر و 24 ماه دسامبر 1920 ص 731،737)
منظور قطع صادرات منطقه به روسیه و ایران است! و یا: " نفت که از کموش تپه وارد استرآباد و حمل به شاهرود می نمایند برای مداخل حکومت قدغن گردیده هر کسی بدون اجازه فقط به جائی حمل نماید در اداره نظمیه توقیف شود و جریمه دارد.&
جنبش رهائی بخش ترکمنها ، تا آستانه سال 1924، عمدتاً از روحیه ای آشتی طلبانه همراه با تلاشی صادقانه برای عضویت برابر حقوق در جامعه ایران برخوردار بود، تا از مضمونی جدائی طلبانه از آن، ترکمنها در حین دفاع از استقلال و هویت ملی و مالکیت خود بر سرزمین خویش، در قبال شناسائی دولت ایران، خواهان شناسائی استقلال داخلی خود از طرف دولت مرکزی بوده اند. آنها در هر دوره ای از انتخابات مجلس، سعی در شرکت در آن و انتخاب و اعزام نماینده خود به مجلس شورای ملی جدید التاسیس ایران را داشتند. در این رابطه مثلاً گفته می شود که: "از طرف جعفربائیها آدینه محمد ترکمان تاجر مخصوص کموش تپه به وکالت ایالات منتخب شده، ماهی صد تومان به او می دهند. هفتم ماه ژانویه قضات جعفربائی به شهر آمده در انجمن مذاکره رفتن آدینه محمد را نمودند. مشارالیه باید به تهران برود قراری به جهت شرارت ایلات و رفع کدورت بین ولایت و تراکمه بشود. عجالتاً قراری در این باب داده شد." مخابرات استرآباد، ماه ژانویه سال 1910، ص 179)
و یا: "روز نهم ماه جون به قریب دویست نفر تراکمه جعفربائی و اتابائی و داز و دویچی به استرآباد آمده دیوانخانه رفتند سردار رفیع به ایشان اظهار داشته یک نفر وکیل برای خودمان معین نمایند. افغان قاضی را ترکمنها به وکالت رأی داده به طهران بفرستند." حتی در سیزدهم ماه اکتبر سال 1923، یعنی در آستانه قیام ملی نیز آمده است که: " چند نفر داوطلب وکالت استرآباد و یموت می باشند".( مخابرات استرآباد،13اکتبر سال 1923 ، ص 883)
اما هیچگونه مدارکی که دال بر پذیرفته شدن نمایندگان ترکمن در مجلس شورای ملی، از طرف دولت مرکزی باشد، وجود ندارد. بجای آن اسناد زیادی از تلاش حکام و والیان دولت در منطقه برای کسب آرای ترکمنها بنفع افراد مورد نظر خود با نقض آشکار حق رأی آزادانه مردم با توسل به زور و اجبار و یا تطمیع و فریب وجود دارد. مثلاً: ایلات ترکمان از گوگلان الی انتهای خاک جعفربائی متحد شده وکیل خود را از جعفربائی معین نمایند. آصف الملک چند نفر قضات و سران جعفربائی را در یساقی احضار کرده که تعرفه ها را به اسم سردار منور سپهدار بنویسند. قضات مراجعت نموده با تراکمه مذاکرات، بعد جوابی تراکمه به آصف الملک نوشتند که ما از خود وکیل معین خواهیم کرد. ابداً سپهدار اعظم را نمشناسیم. (مخابرات استر آباد، نهم ماه فروردین سال 1920، ص689)
سپهدار اعظم، هر چند که در آن دوره نخست وزیر ایران بوده است! ترکمنها حتی در مواردی نیز برای دادن رأی خود به سردار سپه رضاخان تحت فشار قرار می گیرند که هر بار بدلیل تقارن این درخواست با منافع ملی ترکمنها و در مقابله ناموفقانه با روحیه بالای خود آگاهی ملی در میان ملت ترکمن، همیشه بطور قاطعانه از طرف آنها رد شده بود.
در تمهیدات دولت مرکزی برای سرکوبی تمام عیار جنبش ملی ترکمنها، جنگ روانی و فریب افکار عمومی ایرانیان با قلب حقایق و وارونه سازی ماهیت این جنبش در حد " یاغیگری، آدمکشی و چپاول و غارت و .." جایگاه اساسی داشت. تلاشهای راسیستی تاریخ سازان درباری و پان ایرانیستهای دست اندرکار رسانه های گروهی آن دوره در مسموم سازی اذعان عمومی ملت حاکم نسبت به جنبش ملی ترکمنها، تأثیرات معین خود را حتی بر ذهن نسلهای آینده آن نیز بر جای گذاشته است. آنها در نهایت فریبکاری و ابتذال می نوشتند:" ترکمنها تنها کاری که می کردند این بود که بر سر راه خراسان کمین می کردند و به غارت و کشتار مسافران می پرداختند."( موضوع پیشرفتهای ایران در عصر پهلوی، تهران، سعید نفیسی سال 1318،ص22)
و یا :" ترکمنها جز تفنگ، اسب، تاراج، تاخت و تاز، شورش و آدمکشی چیزی نمی دانستند"! (دشت گرگان، عباس شوقی، تهران 1314،ص44) و تمامی این توهین های ملی و تبلیغات شوونیستی علیه یک اقلیت ملی که تنها خواهان رعایت حقوق ملی و استقلال داخلی خود از طرف حکومت مرکزی ایران بود، با دست و دلی باز دولت در سرتاسر ایران در مقیاس عمومی انتشار می یافت گستردگی و تأثیر این تبلیغات شوونیستی برای فریب چندین نسل در ایران کفایت کرده و تأثیر آن تا حدی است که امروزه نیز این اطلاعات منبع تغذیه فکری سوسیال شوونیستها و پان ایرانیستها می باشد.
اما، مضحک ترین جنبه این سوء تبلیغات در آن ست که آنهادر حالیکه نیروی اشغالگر و تجاوزکار را در سرزمین ملتی بعنوان " ناجی" آن ملت معرفی می کنند و خود این ملت مورد تجاوز در سرزمین اشغال شده خود را نیز، "غارتگر و یاغی" و "شورشی و آدمکش" خوانده و یا "بیگانه ستیز" معرفی می کنند!! این مصداق همان ضرب المثل ترکمنی است که : " مللیکچا یئر بئرسئنگ، اوئی ایسنی یئردن چیکارار"!
در دوره قبل از اعلام جمهوری در ترکمنستان ایران، همانند دوران قبل از آن حکومت مرکزی سوار بر موج همین تبلیغات شوونیستی و به بهانه واهی "برقراری آرامش و ثبات" و مقابله با روحیه "بیگانه ستیزی"، ملت ترکمن، چندین بار لشکر کشی های خونین به منطقه نمود. اما طبق اسناد موجود، عامل اصلی این عدم "آرامش و ثبات" و "بیگانه ستیزی"، بغییر از خود حاکمیت و عوامل حکومتی آنها در منطقه کس دیگری نبود. در این سند بجای مانده از این دوره نیز درست به همین مسئله تأکید شده است: " قضات و پیرمردان یموت با هم مشورت نموده رأی دادند به حکومت استرآباد نوشته اگر میل دارد امنیت برقرار باشد به طهران خبر بدهند کلیه ادارات را با عده ژاندارم احضار به مرکز نمایند و این اختلاف بین ولایت و یموتی را تراکمه متعهد می شوند اگر مالی از اهالی شهر یا دهات سرقت بشود طایفه آق اویلی از عهده آن برآیند. هر آینه ولایتی از ترکمانان سرقت نمایند حکومت از عهده برآید" (مخابرات استرآباد، ص 804، سال 1922)
در آن دوره قضات ترکمن، جهت اجرای احکام خود و برای برقراری نظم و امنیت در منطقه، نیروی مسلح ویژه ای اختیار داشتند که در مورد آن چنین آمده است: "چندی است عقلای طایفه جعفربائی با یک عده ریش سفیدان در دو فرسخی بین خاک آتابائی و جعفربائی به عنوان انجمن و اتحاد با طایفه همجوار خود و سایر طوایف هر پنج خانه یک آلاچیق در آنجا برده سوروسات زیادی هم برای رسیدن میهمان خارج تهیه نموده به اسم آق اولی (آق اویلی) همه وقت یک عده سوار مسلح اضافه از دویست نفر از ایلات به نوبه حاضر شده، سی سوار عرابه های تجاری را وارد شهر کرده و عودت می دهند."( مخابرات استرآباد، ص 804، سال 1922)
حراست از امنیت و جان و مال مردم از طرف نیروهای انتظامی ترکمن، تنها محدود به خود منطقه ترکمن نشین نشده، بلکه حکومت مرکزی نیز در مواقعی بنا به درخواست اهالی غیر بومی و همجوار منطقه بدلیل امانت داری و احساس مسئولیت این نیروها، مجبور به استخدام آنها برای حفاظت از این مناطق غیر ترکمن نشین می شد. زیرا، اهالی غیر بومی ترکمنصحرا با وجود سواران ترکمن احساس امنیت بیشتری نسبت به حضور نیروهای چپاولگر دولتی در میان خود می کردند. بعنوان نمونه:"اهالی به حکومت تظلم می نمایند، ژاندارم را برگردانیده در عوض سوار تراکمه و سوار بنیچه استرآبادی را بگیرند برای این سرحد بهتر است."( جنبش رهائی بخش ترکمنهای ایران،خ، آتایف،ص 51)
با انتخاب عثمان آخوند به رهبری ترکمنها در،" 8 ماه مرج 1919 " ، که "کلیه طوایف یمود با عقیده وی، همراهی داشته اند، نظم و امنیت نیز در ترکمنصحرا کاملاً حکمفرما می شود. در این رابطه، مأمور انگلستان گزارش می دهد که: "مغری الیه از حرکات متهورانه خود نکشیده. ثانیاً چندی است امنیت حاصل شده، کسبه شهری و تجار کموش تپه به گنبد کابوس برای کسب رفته اند. عثمان آخوند فرستاده قرار دادند از ماه جمادی الاولی گمرگ از مال التجاره و صادرات آنجا را دریافت نمایند و گمرک آنجا ماهی یکصد و پنجاه تومان عایدات است دارند." (مخابرات استرآباد، ص 936)
اما، برقراری امنیت در صحرای ترکمن، برخلاف تبلیغات مبلغین شوونیست دولت مرکزی، باب طبع آن نبود. زیرا، هرگونه بهانه و مستمسکی را در راه اجرای سیاست توسعه طلبانه و شوونیستی آنرا در منطقه بی اثر و خنثی می ساخت! بنابراین، در راستای ایجاد ناامنی و آشوب در منطقه، از هر وسیله ممکن مانند تشویق و تطمیع و ترغیب بسیاری از اهالی غیر بومی به چپاول روستاهای ترکمن نشین با تسلیح و حمایت ژاندارمری و مقامات محلی دولت استفاده گردید. مانند تسلیح و بکارگیری شرورترین اهالی کرد محله (کردکوی) و بندر ترکمن در چپاول روستاهای غرب ترکمن صحرا و ترغیب خوانین مرتجع قبایل، بربر، تیموریها، هزاره ها، به جنگهای موضعی با ترکمنها فعال ساختن مجدد سردار معزز درسال 1922 رئیس طایفه شادلوی بجنورد علیه ترکمنها بوده است. در این رابطه در ژانویه همان سال، روزنامه "ستاره ایران"، گزارش می دهد که:" سردار معزز خان بدنبال جنگ با ترکمنهای یاغی به شهر باز گشته است"
این اقدامات، علیرغم تلاشهای آشتی جویانه قضات و رهبری ترکمنها، بویژه تلاش مستقیم نپس سردار، شخصیت پر نفوذ و محبوب ترکمنها در میان مردم غیر بومی منطقه و از قهرمانان قیام ملی در سال 1916 علیه روسیه تزاری، تا آستانه سال 1924، از طرف دولت مرکزی و حکام و امرای محلی آن تداوم یافت. در بررسی مدارک و اسناد برجای مانده از آندوره، به غیر از تشنج آفرینی ها و اقدامات ایضائی دولت مرکزی در منطقه، قساوتها و مجازاتهای قرون وسطایی حیرت انگیزی از طرف عوامل دولتی در مورد ترکمنهایی که در مناطق غیر بومی ترکمنصحرا بسر می بردند، آمده است. مانند، "دستور به دم توپ گذاشتن"،"گردن زدن" و یا " دستور به بریدن سر چند نفر ترکمن"، "میخ کردن گوشهای ترکمنی به تنه درخت"، آدم ربائی تحت پوشش تبلیغی، دستگیری رهبران شورشیان و اعدامهای شتاب زده و بدون محاکمه افراد عادی ترکمن و ... به وفور یافت می شود! طبیعی است که این برخوردهای کینه توزانه و وحشیانه، نمی توانست حرکات غیر قابل کنترلی از انتقام گیری در میان آسیب دیده ترین بخشهای جامعه ترکمن، را بدنبال خود در بر نداشته باشد!
مسئله بحث برانگیز و قابل تأمل در این میان، برخورد مشابه "مشروطه خواهان" با حکومت مرکزی و در بعضی موارد حتی وحشیانه تر از آن با ترکمنها می باشد. سند زیر گویای وضعیت مشروطه خواهان استر آبادی با ترکمنها و حتی در مواقعی با مردم غیر بومی این منطقه می باشد: "مشروطه طلب های استرآباد بیشتر از مستبدهای خاطر خواه سلسله قاجار به تاریکی افتاده و به سیاهی آلوده اند و این مایه تعجب و خلاف انتظار باورش دشوار"! (مخابرات استر آباد)
اما، با وجود قرار گرفتن شخصی بنام" پانوف بلغاری"، معروف به "بارون پانوف ارمنی"، در رأس رهبری مشروطه خواهان استرآباد و مازندران، آلوده بودن آنها به سیاهی، باورش چندان نیز دشوار نیست. زیرا حتی در صورت بلغاری بودن این شخص با توجه به جنگهای 108 ساله معروف آنها با دولت عثمانی برای استقلال بلغارستان و یا در صورت ارمنی الااصل بودن این فرد با توجه به کینه و خصومت آنها با عثمانیها در ادوار مختلف، این شخص کینه خاصی نسبت به ترک زبانان از نیاکان خود به ارث برده بود که در برخورد وی با ترکمنها کاملاً این کینه و انتقامجوئی بی معنا از ملتی دیگر به صرف ترک زبان بودن آنها، کاملاً مشهود بوده است. دراین باره هشدار کتبی قضات ترکمن که وظیفه تنظیم و پیشبرد سیاست خارجی ترکمنها را نیز بر عهده داشتند، به " انجمن ولایتی" استرآباد گویای وضعیت این انجمن در آندوره است:" ایضا قضات جعفربائی به انجمن ولایتی کاغذی نوشتند. مدتی است بین ولایت و تراکمه نزاع و جدال رفت و آمد می شود. تقصیر از جانب رؤسای انجمن می باشد. تا زمانی که اتفاق نگردیده موجب فتنه و فساد فوق العاده و خرابی فقرا خواهد بود. حتی الامکان خوب است اسباب آسودگی و اصلاح را پیش آورده، طایفه یموت یا ولایتی رفت و آمد نمایند."( مخابرات استرآباد، غره اکتبر 1909، ص 157)
اما، این هشدارهای دلسوزانه و آشتی جویانه قضات ترکمن، در میان اعضای رهبری مشروطه طلبان استرآبادی با وجود شخصی چون "پانوف" در رأس آن گوش شنوائی نیافت. بنابراین دلیل اصلی حمایت غیر فعال بخشی از ترکمنهای غرب ترکمنصحرا از محمد علی شاه، بویژه بورژوازی تجاری نوپای این منطقه را باید در سیاستهای خصمانه و بی معنای"انجمن ولایتی" استرآباد از بدو تأسیس آن به رهبری "پانوف بلغاری"، باید جستجو کرد.
حکومت مرکزی پا به پای پیشبرد سیاست به آشوب کشانیدن منطقه در همسویی سیاسی و عملی با مشروطه خواهان استرآبادی، جهت در هم شکستن نهایی توان اقتصادی ترکمنها، دست به حربه کثیف محاصره اقتصادی منطقه زد که در این مورد آمده است که: " قدغن گردیده ترکمانها مال التجاره و غله حمل نکنند."( مخابرات استرآباد،25 اکتبر و 24 ماه دسامبر 1920 ص 731،737)
منظور قطع صادرات منطقه به روسیه و ایران است! و یا: " نفت که از کموش تپه وارد استرآباد و حمل به شاهرود می نمایند برای مداخل حکومت قدغن گردیده هر کسی بدون اجازه فقط به جائی حمل نماید در اداره نظمیه توقیف شود و جریمه دارد.&
۰۲ آبان ۱۳۸۹
۲۴ مهر ۱۳۸۹
SERVER BAGŞİNİN OGLU A.VAHAB SERVERİYLE YAPTIĞIMIZ RAPORTAJ
sadat:ilki bilen bizim davetimizi icabet edip geldiğiniz için çok teşekkürler hoş geldiniz diyorum
A.vahap serveri:çok sagolun bana da bu fırsatı ayarladığınız için
Sadat:önce kendinizi tanıtır mısınız
A.vahap serveri:ben Abdul vahap rahmetli server bagşinin oglu 1965 yılında farıyap vilayetinin altı bölek köyünde dünyaya geldim
Sadat:Kaç yaşınızdan beri şarkı söylüyorsunuz
A.vahap serveri:ben on beş yaşımdan beri şarkı söylüyorum
Sadat:kaç kardeşsiniz
A.vahap serveri:Allaha şükürler olsun dört kardeşiz iki kız iki de erkek
Sadat:Muzik aletlerinden hangilerini çalmayı biliyorsunuz
A.vahap server:dutar danbura armunye akording ve darbuka çalmayı biliyorum
Sadat:yine bir kez katılımınzdan dolayı çok teşekkürler işlerinizde başarılar diliyorum
A.vahap serveri:çok sagolun
۱۶ مهر ۱۳۸۹
TURKMEN PİLAVI
Özellikle ''Türkistan Pilavı'' ismini kullanmak istiyorum, bu vereceğim pilavı Orta Asya'da her yöre kendi ismi ile kullanmaktadır. Özbekler ''Özbek Pilavı'' Türkmenler ''Türkmen Pilavı'' Afganlar dahi ''Afgan Pilavı'' diye ad vermişlerdir.
Asıl işin doğrusu, tıpla ilgili birçok eser kaleme almış; özellikle kalp damar sistemi ile ilgili yapmış olduğu çalışmalarla dikkat çeken İbn Sînâ, ilaçlarla ve cerrâhî yöntemlerin yaratıcısıdır. İşte bu ilaç terkiplerinden biri olan ''Türkistan Pilavı'' da tıbbın babası İbn Sina tarafından bir hasta için ilaç tarif olarak verilmiştir. Hasta iyileşmesine rağmen, çok lezzetli gelen bu tarifi sürekli olarak pişirmeye ve ilacı kullanmaya devam eder.
Hastanın kullandığı bu tarifi zamanla komşuları da dener. Zamanla yöre halkına yayılır, yıllar sonra bu tarif, kıtaya yayılır ve Orta Asya'da en yaygın pişirilen yemekler listesine girer. Bolşevik ihtilali ile Afganistan topraklarına yerleşen Türk halkı, bu güzel yemek tarifini yöre halkına da öğretirler. Zaman gelir bu pilav Türkmen pilavı diyerek pişirilir. Zaman gelir Özbek pilavı diyerek, zaman gelir, Afgan pilavı adı ile pişirilir. Tarifi ve yapılışı aynı olan bu pilavın ortak bir ismi vardır bence, oda ''Türkistan Pilavı''dır.
Türkistan pilavını en iyi şekilde tarif eden ve yorumlayan Afganistan'ın son yetiştirdiği nadide şairlerinden Türkmen asıllı Rüstem Muhlis'in şu dörtlükleri ile tanışmanızı istiyorum.
BARÇA NİMETDİR PALAV
Yaranlar Palavun vaspındiyeli,
Barça nimetlerden yağşidır palaov.
İnşallasa nesip bolsa iyeli,
Barça nimetlerden yağşidır palaov.
Encamın barıni kemsiz duş edip.
Gövne gam getirmen vahti hoş edip.
Taripın aydayın yörek coş edip.
Barça nimetlerden yağşidır palav.
Ozalda aydali yağından başlap.
Yol bilen yöriyle barmani duşlap.
Yörekden gussani bertarap taşlap.
Barça nimatlardan yağşidır palaov.
Göşdi goyun göşdi bolsa şirbazi,
Törtden bir taşlanar keşir piyazi.
Aşpezine duşup onasa özi,
Barça nimatlardan yağşidır palaov.
Bürünci ak bürünç yağşisi bolsa,
Mehnedin köydürer gerpesi bolsa.
Tağam iymek dilden hövesin bolsa,
Barça niymatlardan yağşidır palaov.
Bişirse bir angli aşpez duş bolip,
Ağzına yakar ol cana noş bolip.
İyseniz zovk edip, gönül hoş edip,
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
Birhili aşpez bişir, guri çot bilen,
Bürüncün anıni çaşir, ot bilen.
Encamın puluni alsan zut bilen,
Barça nıymatlardan yağşidır palav.
Birhili, bürünci gaynadır ala,
Garcap bişir köce yali hem ala.
Birhili puhdalap yetir kemala,
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
Yağşi sazlap köydürseler yağıni,
Göşüni salsalar bilep çağınni.
Yetirseler piyazının dağıni,
Barça nıymatlardan yağşidır palav.
Abirovğan gaynatsalar bir meydan,
Bısmıllah diyip iysen, bolmasın şeytan.
Gozganman iyseniz, olturgan caydan,
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
Şabırdadıp bürüncüni gaynadip,
Gören adamların gözün yaynadip.
Mecum zatın barın köp tayın edip,
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
İysenizler beş tört ülpet cem bolip,
Nee ülpet adamlar, munda güm bolip.
Yörek ağrinına parir em bolip,
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
Aşlık keseline bolar devayi,
Çeynesen lezzet biyr, iydiğin tayi.
Üstüne içseniz, Şannayi çayi,
Barça nıymatlardan yağşidır palov.
Toy sadaka bolsa, şunu bişirler.
Cem bolup gelendir, cevanı pirler.
Cümle adam gelip, noşedip iyerler.
Barça nıymatlardan yağşidır palaov.
Rüstem dir Palaova bağladım dastan,
Huda ayırmasın, yar bilen dosdan.
Nesip etse zimistani, tabıstan.
Barça niymetlerden yahşıdır palav
TÜRKİSTAN PİLAVI'NIN TARİFİ
1kg iri kuşbaşı kuzu et
1.5kg pirinç
2.50g domates
2.50g havuç
3baş soğan
4diş sarımsak
sıvı yag
tuz
kuru üzüm
Öncelikle pişireceğimiz kuşbaşı şeklinde doğranmış etimizi güzelce yıkanır. Pilava ilave edeceğimiz soğanlar soyulduktan sonra ince ince doğranır. Havuçlar da soyulduktan sonra, havuç boydan ikiye kesilir ve ince uzun bir şekilde doğranır. Pilava ilave edeceğimiz domatesler de güzelce yıkandıktan sonra ufak ufak doğranır ve pirincimizi de büyük bir kabın içinde üç defa güzelce yıkarız. Yıkadığımız pirinci kabın içinde bolca su içerisinde bekletiriz.
Şimdi pilavımızı pişireceğimiz tencereyi ocağın üzerine koyar, şayet ıslaksa biraz sıcak ocakta bekleterek kurumasını bekleriz. Kazanımız kuruduktan sonra, göz hesabı ile 300 g ay çiçek yağımızı tencereye dökeriz. İyice ısınan yağdan çok hafif dumanlar çıkar, tam o zaman avucumuza alacağımız tuzu biraz su ile ıslatarak tencereye atarız. ''cos'' diye bir ses çıkar. Bu yaptığımız uygulama, yağda bulunan kalori gücünün düşmesini sağlayacaktır. Aynı zamanda pilavı yiyen kişi yağdan rahatsız olmayacaktır.
Yağımız iyice yandıktan sonra hazırladığımız kuşbaşı eti tencereye atarız. İyice kızardıktan sonra soğan atarız. Soğanımız çok kavrulmadan, hafif kızardığını gördüğümüz an domatesi ilave ederiz. Biraz su da ilave ettikten sonra etimizle birlikte beş on dakika kaynatırız. Bu kaynama uzadıkça etimiz daha iyi pişecektir ve etin çektiği su oranını da biraz daha ilave edebiliriz.
Etin iyice piştiğine emin olduktan sonra, biraz su daha ilave eder, doğradığımız havuçu da atarız. Havucun hafif yumuşadığını gördüğümüz zaman, yıkamış olduğumuz ve suda bekletilen pirincin suyunu döker, üzerine yeniden kaynar su ilave ederek bir sudan geçiririz. Tekrar kaynar suyu da pirincimizden iyice süzerek döktükten sonra, tencerede hazırladığımız ''Rovğan'' adını verdiğimiz et, soğan, domates ve havuçtan hazırladığımız roğanın üzerine iyice yerleştiririz.
Artık altında kalan etli kısıma hiç dokunmadan pirincimizi güzelce üzerine kapatır ve pirincin üzerine bir miktar tuz ektikten sonra yeniden kaynar su ilave ederiz. Burada ölçü ''Baldo'' pirinç ise parmak boğumumuzun yarısını geçmeyecek şekilde su ilave edeniz. Hint pirinci ise o zaman bir boğum kadar su ilave edilebilir.
Suyumuzu da döktükten sonra alttaki etli karışımı hiç rahatsız etmeyecek şekilde pirincimiz kaynatılır ve suyu iyice çekinceye kadar devam eder. Burada dilersek, pirinci demlemeden önce üzerine bir miktar kuru üzüm atar, yada biraz çam fıstığı atar demleyebiliriz.
Pirincimiz suyunu iyice çektikten sonra, tencerenin üzeri kapatılır ve ve 20 dakika çok kısık ateşle bekletilir. 20-25 dakika sonra tencere açılır, üzerine üzüm ilave etmişsek üzüm bir kenara toplanarak alınır ve bir küçük bir tabağa alınır. Pilav üzerinde üzüm istemeyen olabilir onun için isteğe bağlı koyabilirsiniz.
Pilavın pirinci büyük bir tabağa alınır, en son altında kalan etli kısım, yani roğan kısımı da pirincin üzerine alınır. Pişirilirken et karışımlı kısım altta olacak şekilde pişirilir. Yenilirken ise pirinç altta etli kısım üstte olur. Bu uygulama sayesinde et, domates, soğan ve havucun tüm lezzeti pirince sinmesi sağlanır.
(Hazırlayan: Osman Mahdum)
kuru üzüm
Öncelikle pişireceğimiz kuşbaşı şeklinde doğranmış etimizi güzelce yıkanır. Pilava ilave edeceğimiz soğanlar soyulduktan sonra ince ince doğranır. Havuçlar da soyulduktan sonra, havuç boydan ikiye kesilir ve ince uzun bir şekilde doğranır. Pilava ilave edeceğimiz domatesler de güzelce yıkandıktan sonra ufak ufak doğranır ve pirincimizi de büyük bir kabın içinde üç defa güzelce yıkarız. Yıkadığımız pirinci kabın içinde bolca su içerisinde bekletiriz.
Şimdi pilavımızı pişireceğimiz tencereyi ocağın üzerine koyar, şayet ıslaksa biraz sıcak ocakta bekleterek kurumasını bekleriz. Kazanımız kuruduktan sonra, göz hesabı ile 300 g ay çiçek yağımızı tencereye dökeriz. İyice ısınan yağdan çok hafif dumanlar çıkar, tam o zaman avucumuza alacağımız tuzu biraz su ile ıslatarak tencereye atarız. ''cos'' diye bir ses çıkar. Bu yaptığımız uygulama, yağda bulunan kalori gücünün düşmesini sağlayacaktır. Aynı zamanda pilavı yiyen kişi yağdan rahatsız olmayacaktır.
Yağımız iyice yandıktan sonra hazırladığımız kuşbaşı eti tencereye atarız. İyice kızardıktan sonra soğan atarız. Soğanımız çok kavrulmadan, hafif kızardığını gördüğümüz an domatesi ilave ederiz. Biraz su da ilave ettikten sonra etimizle birlikte beş on dakika kaynatırız. Bu kaynama uzadıkça etimiz daha iyi pişecektir ve etin çektiği su oranını da biraz daha ilave edebiliriz.
Etin iyice piştiğine emin olduktan sonra, biraz su daha ilave eder, doğradığımız havuçu da atarız. Havucun hafif yumuşadığını gördüğümüz zaman, yıkamış olduğumuz ve suda bekletilen pirincin suyunu döker, üzerine yeniden kaynar su ilave ederek bir sudan geçiririz. Tekrar kaynar suyu da pirincimizden iyice süzerek döktükten sonra, tencerede hazırladığımız ''Rovğan'' adını verdiğimiz et, soğan, domates ve havuçtan hazırladığımız roğanın üzerine iyice yerleştiririz.
Artık altında kalan etli kısıma hiç dokunmadan pirincimizi güzelce üzerine kapatır ve pirincin üzerine bir miktar tuz ektikten sonra yeniden kaynar su ilave ederiz. Burada ölçü ''Baldo'' pirinç ise parmak boğumumuzun yarısını geçmeyecek şekilde su ilave edeniz. Hint pirinci ise o zaman bir boğum kadar su ilave edilebilir.
Suyumuzu da döktükten sonra alttaki etli karışımı hiç rahatsız etmeyecek şekilde pirincimiz kaynatılır ve suyu iyice çekinceye kadar devam eder. Burada dilersek, pirinci demlemeden önce üzerine bir miktar kuru üzüm atar, yada biraz çam fıstığı atar demleyebiliriz.
Pirincimiz suyunu iyice çektikten sonra, tencerenin üzeri kapatılır ve ve 20 dakika çok kısık ateşle bekletilir. 20-25 dakika sonra tencere açılır, üzerine üzüm ilave etmişsek üzüm bir kenara toplanarak alınır ve bir küçük bir tabağa alınır. Pilav üzerinde üzüm istemeyen olabilir onun için isteğe bağlı koyabilirsiniz.
Pilavın pirinci büyük bir tabağa alınır, en son altında kalan etli kısım, yani roğan kısımı da pirincin üzerine alınır. Pişirilirken et karışımlı kısım altta olacak şekilde pişirilir. Yenilirken ise pirinç altta etli kısım üstte olur. Bu uygulama sayesinde et, domates, soğan ve havucun tüm lezzeti pirince sinmesi sağlanır.
(Hazırlayan: Osman Mahdum)
۱۵ مهر ۱۳۸۹
۰۴ شهریور ۱۳۸۹
دوست لیق باره ده :
دوسـت لیق ده اورتانی توت ، آیدیب بولـمز دوسـت بیـرگـون دشمان بولسه . (حضرت محمد "ص" )
غریب اولکشی دوستی یوق بولسه . ( حضرت علی "ک" )
دوستی تیز تاپجق بول مانگ وتیز هم اوزینگیزدن اوزه ق لتمانگ . ( سولرن )
دیلی سویجی نینگ دوستی کوپ . ( داد به فارسی )
حقیقی دوستلر گوزدن گیتسه ده یوره ک دن گیتمه یور. ( سیسرون )
حقیقی دوست هممه نارسه دن قیمت راق . ( لارشفوکو )
دوستینگ دلیل سیز غهار ایتسه اونینگ دوست لیغینه انان مه . ( قابوس وشمگیر )
دوسـت لیق ده اورتانی توت ، آیدیب بولـمز دوسـت بیـرگـون دشمان بولسه . (حضرت محمد "ص" )
غریب اولکشی دوستی یوق بولسه . ( حضرت علی "ک" )
دوستی تیز تاپجق بول مانگ وتیز هم اوزینگیزدن اوزه ق لتمانگ . ( سولرن )
دیلی سویجی نینگ دوستی کوپ . ( داد به فارسی )
حقیقی دوستلر گوزدن گیتسه ده یوره ک دن گیتمه یور. ( سیسرون )
حقیقی دوست هممه نارسه دن قیمت راق . ( لارشفوکو )
دوستینگ دلیل سیز غهار ایتسه اونینگ دوست لیغینه انان مه . ( قابوس وشمگیر )
۲۲ تیر ۱۳۸۹
ENE CAN
انه جـــــان لار بیـــشِِِِیــــرســـه زحمت بیـــــلن
عجایـــــب لذتـــــی باردیــــر ایشلیکـــــینـــــگ
غاریــــــــپ پمـــــادوری همــــــده ات بیلـــــــن
یاریم گــــون محنتـــــی باردیر ایشلیــکینـــــگ
* * *
دولدیرار ســـاچاغــــی بـیر غاپاق بیــــشـــسه
ســـوار مهمـــــانلاری هـــــر ناچه اویشــــسه
مســـــت ایدر آدمــــــی معـــــدانگه دوشســــه
مــزا برکتـــــی باردیــــــر ایــــشلیــــــکینــــگ
* * *
تاپـــیلمـــــاز دنیــــاده اونینـــــگ مزاســــــــی
دنگ بولمـــــاز همـــــبرگه همـــــده پیزاســــی
نصیــــب ایتــــسه خدایم بولســــــا رضاســـــی
ایزینــــدن راحتـــــی باردیر ایشلیـــــکینــــــگ
* * *
ایمـــه دیک لـــر گــــــوروب غالار حیــــــرانه
بــــیشــــیب گیلــــسه همــــه بــــولار پروانـــه
آچ غــــرینــــا بــــولار هـــــــردم درمــــانـــــه
سینــــگدیرمک زحمـــــتی باردیر ایـشلیکینـگ
* * *
چای ایچـــمسنـــگ زحمـــت بیرر ایـــزینــــدن
اییــــنلر خبــــردار اونــــینـــــگ رازیـــنــــدان
ارمــان غالـــــماز هرکیــــم داد سا دوزینـــدان
قـــــواتــــی همتــــی باردیـــر ایشلیـــکینـــــگ
* * *
قـــــویاش دیـــر هــــردم شــــکــــر خـــــــدایم
بول قیلـــگینیـــــنگ نعمـــــتـــلری هـــــر دایم
ایمـــــک نصــــیــــــب ایلــــه دینگه اوز پایـــم
هـر اویـــــده حرمتـــــی باردیر ایــشلیکینـــگ
عجایـــــب لذتـــــی باردیــــر ایشلیکـــــینـــــگ
غاریــــــــپ پمـــــادوری همــــــده ات بیلـــــــن
یاریم گــــون محنتـــــی باردیر ایشلیــکینـــــگ
* * *
دولدیرار ســـاچاغــــی بـیر غاپاق بیــــشـــسه
ســـوار مهمـــــانلاری هـــــر ناچه اویشــــسه
مســـــت ایدر آدمــــــی معـــــدانگه دوشســــه
مــزا برکتـــــی باردیــــــر ایــــشلیــــــکینــــگ
* * *
تاپـــیلمـــــاز دنیــــاده اونینـــــگ مزاســــــــی
دنگ بولمـــــاز همـــــبرگه همـــــده پیزاســــی
نصیــــب ایتــــسه خدایم بولســــــا رضاســـــی
ایزینــــدن راحتـــــی باردیر ایشلیـــــکینــــــگ
* * *
ایمـــه دیک لـــر گــــــوروب غالار حیــــــرانه
بــــیشــــیب گیلــــسه همــــه بــــولار پروانـــه
آچ غــــرینــــا بــــولار هـــــــردم درمــــانـــــه
سینــــگدیرمک زحمـــــتی باردیر ایـشلیکینـگ
* * *
چای ایچـــمسنـــگ زحمـــت بیرر ایـــزینــــدن
اییــــنلر خبــــردار اونــــینـــــگ رازیـــنــــدان
ارمــان غالـــــماز هرکیــــم داد سا دوزینـــدان
قـــــواتــــی همتــــی باردیـــر ایشلیـــکینـــــگ
* * *
قـــــویاش دیـــر هــــردم شــــکــــر خـــــــدایم
بول قیلـــگینیـــــنگ نعمـــــتـــلری هـــــر دایم
ایمـــــک نصــــیــــــب ایلــــه دینگه اوز پایـــم
هـر اویـــــده حرمتـــــی باردیر ایــشلیکینـــگ
۱۳ تیر ۱۳۸۹
ملا رستم " مُخلص
ملا رستم " مُخلص"
نازک خیال شاعر مرحوم ملا رستم " مُخلص" قزل آیاقلی نینگ عمر یولی بیلان باغلان شیقلی بیر غیسغه جه معلومات
ملا رستم " مُخلص " دولت یار " مخدوم " اوغلی ، دولت یار " یحیی " اوغلی ، یحیی " محمدسید" اوغلی
ملا رستم " مُخلص " قزل آیاق لی لبابینگ قزل آیاق اوبه سینده (۱۳۰۹) هـ ش بیرمونگ اوچ یوز دوقوز لانجی هجری شمسی ییلینده چهار شنبه گونی بیر روحانی مشغله ده دنیا اینیار ، ومرحوم ملا رستم " مُخلص " شول حقده آیدیب دور:
بیرمونگ اوچ یوز دوقوزلانجی آت ییلی
دنــــــــــــیا گلیب گوزیم آچدیم یرانلار
غم خانه گلدیم دیب داغلایوب دلی
گــوزیاشیمنی یره سا چدیم یرانلار
چهارشنبه گـــون برجِ جوزا آینده
گوزیم آچیب گلدیم غم سراینده
وطــــــــن توتدیم برخرابات جاینده
گاهی یانیب گاهی اوشدیم یرانلار
قــــزل آیاق ایلینده لباب یوردینده
انه دین اوغولیب آغلایوب شونده
رسول امت من الله غه بنده
یرا دانه تصـدیق اتدیم یرانلار
ترکمنستان روس لار طرفیندان باسلیب آلینندان سونگ ملا رستم " مُخلص " مهاجر بولوب افغانستان نینگ جوزجان ولایتی نینگ قزل آیاق اوبه سینه گوچیب گیلیور لار.
ملا رستم " مُخلص " باشلانغچ اوقولارینی مرحوم قزل آیاق خلیفه بابه نینگ مدرسه سینده مرحوم مولوی نیاز بیردی رحمة الله علیه نینگ یانیندان باشلاب دور، شول مدرسه ده ینه حرمتلی مولوی شهاب الدین سنگچهار یک لی نینگ یانیندان هم علم حاصل ادیب بیوک یوقاری اُوقیب لی علم حاصل ادیجی لرینگ سانیندا اوزینی تانیدیب دور ، سونگ شول مدرسه ده برناچه وغت درس بریجی حیثنده مشغول لانیور، ملا رستم " مُخلص " شعر وادبیاته آیراتین اونس بیریور. واول ( مُخلص ) تخلص ادینمک بیلان شعر یازماق لیغه مشغول بولیار. وغوشغی لر نینگ مضمونی بیوک درجه ده بولوب ترکمن خلقی نینگ دردلی واحساسلی شاعر لرنینگ جمله سیندان حساب لانیور.
مخلص بیر اولی مرتبه لی شاعر لردان بولیب اوغان ترکمن لرنینگ بیر گورنیکلی ادبیات چی سی وعالمی حساب لانیور، و اول همیشه ایل اولس نینگ سواد لی علم لی بولماق لیغی اوغرینده کوپ تلاش لر ادیب خلقی علم لی بولماق لیغه چاغریوردی . وایل اولس نینگ درد وغین چلیق گوریان لیغنی سوز بیلان بیرین بیرین بیان اتیور دی ، مخلص یاشایش ده غریب لیق وکمبغل لیق تکلیفنی کوپ چکیب وشونینگ اوچین دور کیم ، همیشه غریب ومسکین لرینگ گوون ایسلاک لارینی اوز غوشغی لرینده بیان اتیوردی ، وهمیشه عدل ، انصاف و انسان سویرلیک طرفنده دوریب ظالم وجابر لارینگ ، نادان و احمق لارینگ اتیون جبر وظلم لارینی غتتی تنقید اتیور ، ومرحوم مخلص اوز زمانیندا خلقی نینگ چکیان درد و الم لارینی آیدینگ و آچیق بیان اتیور دی ، ظالم ، قاتل و جابر لری برک تنقید اتیور دی و اولارینگ ظلم وستم لارینه باتور لیق بیلان یوزمه یوز غرشی لیق بیلدیریور دی ، شول سباب دان تالانگچی اوغری لار و شول زمان نینگ ظالم وستم گرلاری نینگ الیندان رحم سیز لیک بیلان شهید ادیلیور(۱۳۶۱) هـ ش .
ملا محمد رستم " مخلص " رحمة الله تعالی اویلی بولوب اوندان بیر اوغول واوچ قیز غالیور، ایدیلمان غالماسون ملارستم " مخلص " نینگ ( دیوان مخلص ) دان باشقه هم بر ناچه رساله لار یازیب دور :
رساله دوستی مخلص (( تصوف))
ترکمنی ضرب المثل لار
چابغه تیار بولان انشأالله تیز وغتده سیز عزیز لاره غوویشار. وینه هم بیر توپلام نی مخلص نینگ اوزی خوش خط ادیب یازدیریب تیار لان اکن لار ، اما بیر کشی شول کتابنی دیلاب آلیب دور تا شول وغت غچه امانت دیلاب آلان کتاب نی پس بران یوق اگر کتاب نی یتیران بولسه هم اظهار ندامت هم ادان یوق معلوم بولیور کیم ................ شول سباب دان تاشول وغت غه چه چاپ بولمان غالدی و برچه ترکمن خلق لاری هم موندان بیخبر غالدی .
شول یتان کتابغه مخلص ناچه ترکمن شاعر لارینگ یازان تاپدی متل لار(چیستان) لارینی یازیب دی اول شاعر لار دان شیدائی ، شاه قندی ، ملا نفس وباشغه ناچه شاعر لار وفارسی چیستان لار دان هم ضمیمه ادان تی لار ، اول نایاب ترکمنی تاپدی متل لاری شاید شولوقت غه چه کوپ آدم لار اشدیب واوقیب گورمادیک بولسه لار. آخرده اسلاگیمیز شول که اگر قیسی کشی شول کتابنی تافیب اله گتریب (( مخلص زاده مکتبه)) سینه غوشرماق بیلان اولی سیلاغ لره اییه بولوب بیلار لار وکوپ هم منت دار بولجاق.
هرکیم اوز دیلنی بیلماک حقنده
اوز دیلنی بیلیب ماهــــــر بولمغان
باشغه نینگ دلینینگ یولین آنگلامز
اوزغــــــریب حالینه نظر سالمغان
گــدار یولین ساغ وسولین آنگلاماز
عاقـــل لار اول دان اوز دیلین بیلار
هرغوران سوزلاردان معنی لار آلار
نادان هــر دل دیار برچه دان غالار
هیچ مجلیسنگ قیل وقالین آنگلاماز
اوز دیلینده ســـــــــــوزین یرینه یتیران
باشـــــــــــــغه نینگ دلینی اله گتیران
بیلیم دار آدنی شـــــــــول دور گوتاران
نادان شول کشی نینگ حالین آنگلاماز
نادان احــــــــمق اوز دیلیندان عار ادار
آخـــــــــــیراوزین قوم خویشه زار ادار
نصــــــــــیحت سوزلارین دل آزار ادار
کامه ده غرق بولسه سالین آنگلاماز
" مخلص " سوزدیار سن فکر ادیب گورگیل
خریدار تاپیلسه سونگره ســـــــــوز اورغیل
بولماسه خریداراوم ســــــــــوم اوتور غیل
ســـــــــــوزیوقماز لار سوز اقبالین آنگلاماز
دیوان مخلص۱۰لانجی صحیفه سی
۱۲ تیر ۱۳۸۹
GELİN SALAMA GELDİ
جگربندنیگ جوره سی باشین اگیب ایشکدنتوریرنیگدن غاین انه گلین سلامه گلدی
گویاباغنیگ پریسی تازه دوشب کوشکدن
سنیگ بختینگ اویانیپ دولت علامه گلدی
گلیپ سلامین آلیپ اییل خلقنیگنی بگندیر
بللاب یوران آرزونیگ نشانیگه دگندیر
الکنجی سلام بریب سنگه باشن اگندیر
توریرنیگدن غاین انه گلین سلامه گلدی
غیزلراویشــب گلینی گزدیرارلراوبانی
باشینه شی لرداقیب یوزه توتیپ چوبانی
بارن جاینـــام بلما ن گزاراویان بویانی
خبرلی بول غرنداش گلین سلامه گلدی
هـر اوباغه بارسه لربـــــــــــــیرزمه اوترمازلر
یوزین کشی گورس یوق چوبــاسین گوتارمازلر
شادلیق ایلاب گزارلرغم باردیب چوت اورمازلر
اوبا خـــــــــلقی یغنانیب شادلیق علامه گلدی
اوچ گون گزیب اوبانی برارمیش گلین سلام
غیزلراویشیب داشنده ایدارلرشــــادلیق کلام
الله مراد نظری» ایــــــــــــلایب سوزن تمام
خوش لیق گونین غوتلایب سیزه پیامه گلدی
۱۱ تیر ۱۳۸۹
ALBAY ABDULKERİM AYDIN
GENÇLER BİRLİĞİ
ALBAY ABDULKERİM AYDIN
Abdulkarim Aydın 1946 yılında Afganistan'ın Badgis velayetine bağlı Marçak kasabasında dünyaya geldi.
Babası Hacı Yazmurat Aydın daha okul çağına gelmeden kasabanın meşhur hocalarından biri olan ve Buhara'da eğitim alan Molla Aman Hummi'nin yanına vererek dini eğitim almasına sağladı.
Daha sonra okul çağı geldiğinde okula başlıyor. Bir taraftan da dini eğitimini de sürdüren Aydın, dini fıkıh ilmini ve sarfeh nahu gibi dini bilgilerini geliştirir.
1960 yılında İlkokulunu tamamlayan Abdulkerim Aydın, aynı yıl okulda başarılı olduğu için Kabil'den gelen özel heyetin talimatı ile, aynı zamanda babasının rızası olmamasına rağmen Harbokuluna yazılır ve Kabil'e gönderiler. 1966 yılında Harbokulunu üstün başarı ile tamamlayan Aydın, Afgan ordusunda göreve başlayacaktır. Askeri hizmetinin yanı sıra Türkmen edebiyatı ve sasyal çalışmalarına da başlayan Aydın, Türkmen edebiyatı yanı sıra Fars ve Peştun dili edebiyatı ile de yakından ilgilenmeye başlayacaktır. Bu çalışma edebiyat ile daha yakından ilgilenmesine ve çeşitli dallarda şiir ve makaleler yazmasına ilham verecektir.
Abdulkerim Aydın Afganistan'da ilk defa kurulan ”Afganistan Turkmenlerinin Ferhengi Encumeni”nin yardımcısı olarakda çalışır. Afganistan'da Turkmen dilende yayınlanan dergi ''Aydin''dan çeşitli makaleleri ve şiirleri de yayımlanır.
Albaylık rütbesine kadar yükselen Albay Abdulkarim Aydın, Afgan ordusunda görevi süresince çeşitli dallarda üstün hizmet madalyası kazanmıştır.
Aynı zamanda Afganistan'da sayılı Türkmen yazarlardan biri olarak bilinen Albay Aydın, Türkmenistan Aşkabat'ta yaşıyor, evli iki oğlu, beş kız çocuk babası.
”Aydın” kim diyende, aydın halımız
Adı Abdulkerim Yazmurad Oğlu
Tayfasi Sarık'dır, tiresi Sukti
Köki soyu, ili Türkmen'e bağli
”Marçak” diyen cayda inen dunyaya
Birmün üçyüz yigrimibeşinci ”h.ş.” yıl
1995 yılında Aşkabat'ta Türk kardeşlerimiz tarafından
düzenlenen Mahdumkuli'nın şiir Bayramı'nda tüm Türk halkını birliğe
çağıran şiiri.
Birleşmeli zamandır
Ey Türk'üm sen, görküm sen birleşmeli zamandır.
Bu yalanaç dünyamız tartışıkli cahandır
Galma kervandan, galma sebebi ol revandır
Adın tarihda belli, gelecegin tabandır.
Göz görecim, guvancım kalbımdadır mekani
Birleşelin barimız, çani çıkmaz yekenin
Gözi çıksın kör bolsun yaman göz dikenin
Öz halkıma Türk'üme hemiş canım gurbandır.
Ayra yurtta bolsağam, bizler ayra diymelin
Avrupadan nusga alıp ara serhet goymalin.
Pederlerdek mert bolup, namert aşın iymelin
Baş çaran millet içre mıdam şeyle peymandır.
Köki birdir, dilinin kültürünün parhi az
Edermen halk özleri, ülkeleri ala yaz
İslerem men Allah'dan bir bire bolup demsaz
Ehli Türk dilli halklar, hemmesi bir dogandır.
Bu gün mehirli gisyarın ellerini men senin
Guvanyerin ömür boyu dillerine men senin
Gızgın salam iberyerin illerine men senin
Sözlegil öz iline Türkmen halki amandır.
Ata vatan mekanım, guvanyerin men sana
Bu gün üyşüp gardaşlar, bağt getirdiler mana
Birubara şükür eylep, sığnyerin men ona
Ata yurdu bolmasa “Aydın” rengi samandır.
Meşhur Türkmen şairi Mahdumkuli Prağy'nın doğulan
gününün ''iki yüz elli yıllığı''na bağışlanıp aydılan şiir
Salam
Batmaz yıldız, Mahdumguli Praği
Senin yörep giden yoluna salam
Turkmen edebiyatının beyik direği
Senin akil, ukip- angınga salam
İl içinde yaşap gelyen hemişe
Sende bardır ören beyik endişe
Elmıdama govi üns berip her işe
Dur kimin sözlerine, diline salam
İnsan söyüp sen her nigahdan
Vatan söyerliğin haddan ziyada
Kelamın manili, süyci hem sada
Edep bağındaki gönlüne salam
Nıtpsın mıdama agz birliği
Tarip edip edermenlik- erliği
Yaman diyip bilimsizlik körlüğü
Senin beyik arman, yoluna salam
Şagladıp geleni yöreğe dile
Dogri yol görkezip ulusa ile
Höves edip yaşamaği il bile
Arasında yaşan iline salam
Sopulukda senin yok eken tayın
Yüzüni görmesin süydhorun bayın
Mıdam rayın görüp garip gedayın
Üns beren mustakim yoluna salam
Vaspıni her neçe etsem bolar az
Aydılar aydımda sözün hoş ovaz
“Aydın” oylap aytsa bu söz bolar saz
Senin “iki yüz elli” yıllığına salam
1983 Kabil
Dilek et Perverdigar'dan
Ayra saldın zalim felek,
Meni cana can dıyardan
Gazap bilen ettin helek
Cüda eylep yari yardan
Kimi eyledin karun
Kimi bağri misali hun,
Barçani eyleyip mecnun
Kimi zordan, kimi zardan
İyzarlayıp tapmadım uç
Diydim sana, ahiri puç
Kimse berip ummasız güyç
Kime orun berdin törden
Kimi un tapmaz, yapmağa nan
Kimi Benz miner, kimse Nissan
Kimse gaygi saklamak can
Yaman sözden çıkan tirden
Muhtaç ettin yoga-bara
Her yeteni diler para
İsler men derdime çere
Bir yaradan Biribar'dan
”Aydın” diyer sabir eylep
Yamanlara tovpik dilep
İl hallani, sen hem hallap
Dilek et Perverdigar'dan
Aşkabat - 1992
ALBAY ABDULKERİM AYDIN
Abdulkarim Aydın 1946 yılında Afganistan'ın Badgis velayetine bağlı Marçak kasabasında dünyaya geldi.
Babası Hacı Yazmurat Aydın daha okul çağına gelmeden kasabanın meşhur hocalarından biri olan ve Buhara'da eğitim alan Molla Aman Hummi'nin yanına vererek dini eğitim almasına sağladı.
Daha sonra okul çağı geldiğinde okula başlıyor. Bir taraftan da dini eğitimini de sürdüren Aydın, dini fıkıh ilmini ve sarfeh nahu gibi dini bilgilerini geliştirir.
1960 yılında İlkokulunu tamamlayan Abdulkerim Aydın, aynı yıl okulda başarılı olduğu için Kabil'den gelen özel heyetin talimatı ile, aynı zamanda babasının rızası olmamasına rağmen Harbokuluna yazılır ve Kabil'e gönderiler. 1966 yılında Harbokulunu üstün başarı ile tamamlayan Aydın, Afgan ordusunda göreve başlayacaktır. Askeri hizmetinin yanı sıra Türkmen edebiyatı ve sasyal çalışmalarına da başlayan Aydın, Türkmen edebiyatı yanı sıra Fars ve Peştun dili edebiyatı ile de yakından ilgilenmeye başlayacaktır. Bu çalışma edebiyat ile daha yakından ilgilenmesine ve çeşitli dallarda şiir ve makaleler yazmasına ilham verecektir.
Abdulkerim Aydın Afganistan'da ilk defa kurulan ”Afganistan Turkmenlerinin Ferhengi Encumeni”nin yardımcısı olarakda çalışır. Afganistan'da Turkmen dilende yayınlanan dergi ''Aydin''dan çeşitli makaleleri ve şiirleri de yayımlanır.
Albaylık rütbesine kadar yükselen Albay Abdulkarim Aydın, Afgan ordusunda görevi süresince çeşitli dallarda üstün hizmet madalyası kazanmıştır.
Aynı zamanda Afganistan'da sayılı Türkmen yazarlardan biri olarak bilinen Albay Aydın, Türkmenistan Aşkabat'ta yaşıyor, evli iki oğlu, beş kız çocuk babası.
”Aydın” kim diyende, aydın halımız
Adı Abdulkerim Yazmurad Oğlu
Tayfasi Sarık'dır, tiresi Sukti
Köki soyu, ili Türkmen'e bağli
”Marçak” diyen cayda inen dunyaya
Birmün üçyüz yigrimibeşinci ”h.ş.” yıl
1995 yılında Aşkabat'ta Türk kardeşlerimiz tarafından
düzenlenen Mahdumkuli'nın şiir Bayramı'nda tüm Türk halkını birliğe
çağıran şiiri.
Birleşmeli zamandır
Ey Türk'üm sen, görküm sen birleşmeli zamandır.
Bu yalanaç dünyamız tartışıkli cahandır
Galma kervandan, galma sebebi ol revandır
Adın tarihda belli, gelecegin tabandır.
Göz görecim, guvancım kalbımdadır mekani
Birleşelin barimız, çani çıkmaz yekenin
Gözi çıksın kör bolsun yaman göz dikenin
Öz halkıma Türk'üme hemiş canım gurbandır.
Ayra yurtta bolsağam, bizler ayra diymelin
Avrupadan nusga alıp ara serhet goymalin.
Pederlerdek mert bolup, namert aşın iymelin
Baş çaran millet içre mıdam şeyle peymandır.
Köki birdir, dilinin kültürünün parhi az
Edermen halk özleri, ülkeleri ala yaz
İslerem men Allah'dan bir bire bolup demsaz
Ehli Türk dilli halklar, hemmesi bir dogandır.
Bu gün mehirli gisyarın ellerini men senin
Guvanyerin ömür boyu dillerine men senin
Gızgın salam iberyerin illerine men senin
Sözlegil öz iline Türkmen halki amandır.
Ata vatan mekanım, guvanyerin men sana
Bu gün üyşüp gardaşlar, bağt getirdiler mana
Birubara şükür eylep, sığnyerin men ona
Ata yurdu bolmasa “Aydın” rengi samandır.
Meşhur Türkmen şairi Mahdumkuli Prağy'nın doğulan
gününün ''iki yüz elli yıllığı''na bağışlanıp aydılan şiir
Salam
Batmaz yıldız, Mahdumguli Praği
Senin yörep giden yoluna salam
Turkmen edebiyatının beyik direği
Senin akil, ukip- angınga salam
İl içinde yaşap gelyen hemişe
Sende bardır ören beyik endişe
Elmıdama govi üns berip her işe
Dur kimin sözlerine, diline salam
İnsan söyüp sen her nigahdan
Vatan söyerliğin haddan ziyada
Kelamın manili, süyci hem sada
Edep bağındaki gönlüne salam
Nıtpsın mıdama agz birliği
Tarip edip edermenlik- erliği
Yaman diyip bilimsizlik körlüğü
Senin beyik arman, yoluna salam
Şagladıp geleni yöreğe dile
Dogri yol görkezip ulusa ile
Höves edip yaşamaği il bile
Arasında yaşan iline salam
Sopulukda senin yok eken tayın
Yüzüni görmesin süydhorun bayın
Mıdam rayın görüp garip gedayın
Üns beren mustakim yoluna salam
Vaspıni her neçe etsem bolar az
Aydılar aydımda sözün hoş ovaz
“Aydın” oylap aytsa bu söz bolar saz
Senin “iki yüz elli” yıllığına salam
1983 Kabil
Dilek et Perverdigar'dan
Ayra saldın zalim felek,
Meni cana can dıyardan
Gazap bilen ettin helek
Cüda eylep yari yardan
Kimi eyledin karun
Kimi bağri misali hun,
Barçani eyleyip mecnun
Kimi zordan, kimi zardan
İyzarlayıp tapmadım uç
Diydim sana, ahiri puç
Kimse berip ummasız güyç
Kime orun berdin törden
Kimi un tapmaz, yapmağa nan
Kimi Benz miner, kimse Nissan
Kimse gaygi saklamak can
Yaman sözden çıkan tirden
Muhtaç ettin yoga-bara
Her yeteni diler para
İsler men derdime çere
Bir yaradan Biribar'dan
”Aydın” diyer sabir eylep
Yamanlara tovpik dilep
İl hallani, sen hem hallap
Dilek et Perverdigar'dan
Aşkabat - 1992
TAPILMAZ
قدرین بیلگین بو عمـــــــرینگ هر لحــــــظه ســــــــــــــین
گیچـــــــر بیــــر گـــــــــــون بویلـــــه دوران تاپــــــیلــــماز
دینگلـــــه سنگ هـــر لحظـــــه وجدانینــــــــگ سسیــــــن
یـــــوره گینــــــــگــــــــده ذره ارمــــــــــــان تاپیـــــلــــماز
* * *
خــــــدمــــت ایت هرکیــــمـــــه الینـــــگـــــدن گیلـــــــسه
نا امــــــــید ایتـــــمـــــــه گیل الینــــــــــگـــــده بولــــــسا
اینانمـــــــــا ظــــــالــــــــــمه واخ اولدیــــــم دیــــــســـــه
یـــونــــــــــه ثــــــــــواب اوزی ارزان تاپیلـــــــــــــــــماز
* * *
یگیـــتلیک چاغیــــــــدیر عمـــــــــــــــرینگ بهـــــــــاری
غیــــراتـــــــلی یگــــــیدینگ کـــــــان دوســـــــت و یاری
ســوزلــــــری بال کمیـــــــــــــن بولمــــــاز قــــهـــــــاری
آختـــــارســـــالار بویلــــــه انســـــــــــــــان تاپیلــــــــماز
* * *
غــــریگنـــــده ایســــــــــماز ایاغینــــــــــــگ الینــــــــگ
زور گیلـــــــــر گوزینــــــــــگه آغـــــــــری یر بیلینــــگ
ســـــــوزلــــــــه گــــــــــنده گـــــیدر هریانـــه دیلینـــــگ
بیــــــــر گـــــــــون گیدر تنـــــدن بو جــــــان تاپیلمــــــاز
* * *
خدای بــــیرن نعمتیـــــــنگ قدرینـــــــی بیلـــــــــــــــگین
ســـحــــــــــرلر اویانــــــیب شکــــــــــرینی قیلگیــــــــــن
غریبینــــــــــــگ یتیمینـــــگ دعاسیــــــــــــن الغیــــــــن
ناشکــــــــــــرلیــــــــــق قیلســـــانگ امکان تاپیلـــــــماز
* * *
(قویاش) ملــــــــــــت اوچیــــــن باغلا بیلــینـــــــــــــگی
خــدمت ایتجـــــک بولســـــــــــانگ سایلا یولینـــــــــگی
گـــــــوزله ئیـــــــــب هــر لحظــــــــه ساغ و سولینـــگی
بیگــــــــانه دان سنـــــــگا درمـــــــــــان تاپـــــــیلمـــــاز
گیچـــــــر بیــــر گـــــــــــون بویلـــــه دوران تاپــــــیلــــماز
دینگلـــــه سنگ هـــر لحظـــــه وجدانینــــــــگ سسیــــــن
یـــــوره گینــــــــگــــــــده ذره ارمــــــــــــان تاپیـــــلــــماز
* * *
خــــــدمــــت ایت هرکیــــمـــــه الینـــــگـــــدن گیلـــــــسه
نا امــــــــید ایتـــــمـــــــه گیل الینــــــــــگـــــده بولــــــسا
اینانمـــــــــا ظــــــالــــــــــمه واخ اولدیــــــم دیــــــســـــه
یـــونــــــــــه ثــــــــــواب اوزی ارزان تاپیلـــــــــــــــــماز
* * *
یگیـــتلیک چاغیــــــــدیر عمـــــــــــــــرینگ بهـــــــــاری
غیــــراتـــــــلی یگــــــیدینگ کـــــــان دوســـــــت و یاری
ســوزلــــــری بال کمیـــــــــــــن بولمــــــاز قــــهـــــــاری
آختـــــارســـــالار بویلــــــه انســـــــــــــــان تاپیلــــــــماز
* * *
غــــریگنـــــده ایســــــــــماز ایاغینــــــــــــگ الینــــــــگ
زور گیلـــــــــر گوزینــــــــــگه آغـــــــــری یر بیلینــــگ
ســـــــوزلــــــــه گــــــــــنده گـــــیدر هریانـــه دیلینـــــگ
بیــــــــر گـــــــــون گیدر تنـــــدن بو جــــــان تاپیلمــــــاز
* * *
خدای بــــیرن نعمتیـــــــنگ قدرینـــــــی بیلـــــــــــــــگین
ســـحــــــــــرلر اویانــــــیب شکــــــــــرینی قیلگیــــــــــن
غریبینــــــــــــگ یتیمینـــــگ دعاسیــــــــــــن الغیــــــــن
ناشکــــــــــــرلیــــــــــق قیلســـــانگ امکان تاپیلـــــــماز
* * *
(قویاش) ملــــــــــــت اوچیــــــن باغلا بیلــینـــــــــــــگی
خــدمت ایتجـــــک بولســـــــــــانگ سایلا یولینـــــــــگی
گـــــــوزله ئیـــــــــب هــر لحظــــــــه ساغ و سولینـــگی
بیگــــــــانه دان سنـــــــگا درمـــــــــــان تاپـــــــیلمـــــاز
۰۵ تیر ۱۳۸۹
۲۲ خرداد ۱۳۸۹
۱۳ خرداد ۱۳۸۹
TÜRKMEN YEMEKLERİ تركمن
GENÇLER BİRLİĞİ
چكديرمه ؛ پلوي سنتي تركمن
اگر تاكنون مهمان تركمن‌ها شده‌ايد و چكديرمه خورده‌ايد، حتماً مزهي آن را هنوز زير دندان داريد. هرگاه كه گفت و گويي با ديگران درباره‌ي انواع غذاهاي اقوام ايراني داشته باشيم، چكديرمــــــه نخستين غذايي است كه از جامعه‌ي تركمن بر زبان مي‌آيد. برخي مي‌گويند مثل استانبولي است اما از آن خيلي خوش مزه‌تر. بعضي ديگر مي‌گويند نظير اين نوع غذا را نديده‌ايم. شايد عده‌اي هــــــم بگويند به‌خاطر روغن زيادش به مزاج ما سازگار نيست ،يا از چربي و گوشت پرهيز داريم اما بـــــارها اتـفاق افتاده است كه در ملاقات‌ها و برخوردهاي دوستانه، تقاضاي دعوت شدن به چكديرمه كرده‌اند...
اكنون مي‌خواهيم شما را به آشپزخانه‌ي تركمن و به پختن و خـــــــوردن يـــك چكديرمه‌ي بسيار لذيذ دعوت كنيم. اگرچه به توصيه‌ي پزشك از گوشت قرمز و چربي پرهيز داريد، اما با يك بار خوردن براي شما مشكلي پيش نمي‌آيد بلكه مزهي اين غذاي آسان‌پخت تركمن را بـــراي هميشه در خاطر خواهيد داشت.
مواد لازم براى تهيه‌ي غذا براي چهار نفر:
برنج: 800گرم
روغن: بين 130 تا 150 گرم
گوشت گوساله يا بره‌ي شش ماهه با استخوان: 400 گرم (يا 400 گرم گوشت مرغ)
پياز: يك عدد متوسط
رب گوجه‌فرنگي: 3 يا 4 قاشق غذاخوري
نمك: به مقدار لازم
همراه غذا: ماست،ترشي، سبزيجات و سالاد
طرز تهيه:
ابتدا روغن را در ديگ ته‌گرد چدني مي‌ريزيم. پس از داغ شدن روغن ،گوشت را به‌اندازه هاي 50 گرمي قطعه‌قطعه مي‌كنيم و با روغن داغ حدود ده دقيقه تفت مي‌دهيم تا رنگش مايل به قهوه‌اي شود.در اين مرحله پياز خوردشده‌را در ديگ مي‌ريزيم. براي اين كه پياز نسوزد، حرارت اجاق را كمتر مي‌كنيم تا حدود 25 دقيقه به آرامي با گوشت پخته‌شود.برخي دوست دارند چكديرمه به رنگ قهوه‌اي سير درآيد بدين خاطر گوشت و پياز را در اين مرحله باحرارت بيشتر مي‌پزند. اكنون رب‌گوجه را بيفزاييد تا در اثر پختن ،حالت طبيعي و طعم خامى خود را از دست بدهد.دراين مرحله حدود دو ليتر آب يا كمتر از آن - بسته به نوع برنج- در ديگ مي‌ريزيم و شعله‌ي اجاق رابيشتر مي‌كنيم تاآب بجوشد . بعد جوشش آب را خيلي آرام مي‌كنيم ولي به شكلي كه از جوش نيفتد.
پختن غذا حدود دو ساعت طول مي كشد؛ تا زماني كه تقريباً نيم ليتر از آب تبخير شود. برنج شسته و آماده را درون ديگ مي‌ريزيم و به‌هم مي‌زنيم.مزهي نمك را مي چشيم و به ميزان دل خواه تنظيم مي‌كنيم.آب حدود چهار سانتي‌متر بالاتر از برنج بايد باشد.شعله را بالا برده، بلافاصله پس از به جوش آمدن كم مي‌كنيم تا برنج به آرامي آب را به خود بكشد.( نام غذا چكديرمه از اين مرحله يعني جذب آب به برنج گرفته‌شده‌است) پس از حدود 15دقيقه كه آب به طور كامل كشيده شد،با ته كفگير روي برنج مي زنيم تا مطمئن شويم كه ته برنج هيچ آبي نمانده است.
در اين مرحله برنج را از ته ديگ به طور كامل از تمام جوانب برمي گردانيم.اگر تشخيص داديد كه برنج خام است و با دم كردن پخته نمي شود،نصف ليوان آب روي برنج بريزيد.اگر ته ديگ نياز داريد شعله را كمي بيشتر كنيدوگرنه با حرارت كمتر برنج حدود بيست دقيقه بر اثر بخار پخته مي شود.
مراحل تهيه ي چكديرمه:
1- ريختن روغن در ديگ چدني و داغ كردن آن
2- تفت دادن گوشت در روغن
3-كم نمودن حرارت و سرخ كردن پياز
4- افزودن رب گوجه و پختن آن
5- افزودن حدود دو ليترآب و بالا بردن شعله ي اجاق
6- تبخير حدود نيم ليتر آب براثر جوشيدن
7- ريختن برنج در ديگ و افزودن حرارت شعله براي چند لحظه تا حد جوشش آب
8- كاستن حرارت و جذب شدن آب به برنج در طي 15 دقيقه
9- برگرداندن برنج با كفگير از ته به روي ديگ
10- پختن غذا با حرارت كم در حدود 20 دقيقه
چكديرمه ؛ پلوي سنتي تركمن
اگر تاكنون مهمان تركمن‌ها شده‌ايد و چكديرمه خورده‌ايد، حتماً مزهي آن را هنوز زير دندان داريد. هرگاه كه گفت و گويي با ديگران درباره‌ي انواع غذاهاي اقوام ايراني داشته باشيم، چكديرمــــــه نخستين غذايي است كه از جامعه‌ي تركمن بر زبان مي‌آيد. برخي مي‌گويند مثل استانبولي است اما از آن خيلي خوش مزه‌تر. بعضي ديگر مي‌گويند نظير اين نوع غذا را نديده‌ايم. شايد عده‌اي هــــــم بگويند به‌خاطر روغن زيادش به مزاج ما سازگار نيست ،يا از چربي و گوشت پرهيز داريم اما بـــــارها اتـفاق افتاده است كه در ملاقات‌ها و برخوردهاي دوستانه، تقاضاي دعوت شدن به چكديرمه كرده‌اند...
اكنون مي‌خواهيم شما را به آشپزخانه‌ي تركمن و به پختن و خـــــــوردن يـــك چكديرمه‌ي بسيار لذيذ دعوت كنيم. اگرچه به توصيه‌ي پزشك از گوشت قرمز و چربي پرهيز داريد، اما با يك بار خوردن براي شما مشكلي پيش نمي‌آيد بلكه مزهي اين غذاي آسان‌پخت تركمن را بـــراي هميشه در خاطر خواهيد داشت.
مواد لازم براى تهيه‌ي غذا براي چهار نفر:
برنج: 800گرم
روغن: بين 130 تا 150 گرم
گوشت گوساله يا بره‌ي شش ماهه با استخوان: 400 گرم (يا 400 گرم گوشت مرغ)
پياز: يك عدد متوسط
رب گوجه‌فرنگي: 3 يا 4 قاشق غذاخوري
نمك: به مقدار لازم
همراه غذا: ماست،ترشي، سبزيجات و سالاد
طرز تهيه:
ابتدا روغن را در ديگ ته‌گرد چدني مي‌ريزيم. پس از داغ شدن روغن ،گوشت را به‌اندازه هاي 50 گرمي قطعه‌قطعه مي‌كنيم و با روغن داغ حدود ده دقيقه تفت مي‌دهيم تا رنگش مايل به قهوه‌اي شود.در اين مرحله پياز خوردشده‌را در ديگ مي‌ريزيم. براي اين كه پياز نسوزد، حرارت اجاق را كمتر مي‌كنيم تا حدود 25 دقيقه به آرامي با گوشت پخته‌شود.برخي دوست دارند چكديرمه به رنگ قهوه‌اي سير درآيد بدين خاطر گوشت و پياز را در اين مرحله باحرارت بيشتر مي‌پزند. اكنون رب‌گوجه را بيفزاييد تا در اثر پختن ،حالت طبيعي و طعم خامى خود را از دست بدهد.دراين مرحله حدود دو ليتر آب يا كمتر از آن - بسته به نوع برنج- در ديگ مي‌ريزيم و شعله‌ي اجاق رابيشتر مي‌كنيم تاآب بجوشد . بعد جوشش آب را خيلي آرام مي‌كنيم ولي به شكلي كه از جوش نيفتد.
پختن غذا حدود دو ساعت طول مي كشد؛ تا زماني كه تقريباً نيم ليتر از آب تبخير شود. برنج شسته و آماده را درون ديگ مي‌ريزيم و به‌هم مي‌زنيم.مزهي نمك را مي چشيم و به ميزان دل خواه تنظيم مي‌كنيم.آب حدود چهار سانتي‌متر بالاتر از برنج بايد باشد.شعله را بالا برده، بلافاصله پس از به جوش آمدن كم مي‌كنيم تا برنج به آرامي آب را به خود بكشد.( نام غذا چكديرمه از اين مرحله يعني جذب آب به برنج گرفته‌شده‌است) پس از حدود 15دقيقه كه آب به طور كامل كشيده شد،با ته كفگير روي برنج مي زنيم تا مطمئن شويم كه ته برنج هيچ آبي نمانده است.
در اين مرحله برنج را از ته ديگ به طور كامل از تمام جوانب برمي گردانيم.اگر تشخيص داديد كه برنج خام است و با دم كردن پخته نمي شود،نصف ليوان آب روي برنج بريزيد.اگر ته ديگ نياز داريد شعله را كمي بيشتر كنيدوگرنه با حرارت كمتر برنج حدود بيست دقيقه بر اثر بخار پخته مي شود.
مراحل تهيه ي چكديرمه:
1- ريختن روغن در ديگ چدني و داغ كردن آن
2- تفت دادن گوشت در روغن
3-كم نمودن حرارت و سرخ كردن پياز
4- افزودن رب گوجه و پختن آن
5- افزودن حدود دو ليترآب و بالا بردن شعله ي اجاق
6- تبخير حدود نيم ليتر آب براثر جوشيدن
7- ريختن برنج در ديگ و افزودن حرارت شعله براي چند لحظه تا حد جوشش آب
8- كاستن حرارت و جذب شدن آب به برنج در طي 15 دقيقه
9- برگرداندن برنج با كفگير از ته به روي ديگ
10- پختن غذا با حرارت كم در حدود 20 دقيقه
۰۵ خرداد ۱۳۸۹
SELCUK.ÜN.İLAHYAT.FAK.VOLEYBOL 2010 ŞAMPİONLUK hatırası
Takımda uynuyanlar
Naim
Nuryagdı
seyit sadat
Huda beren
Asif aydın
Nasir ahmed
YEDEKLER
Nur muhammed
A.ahad
Habibullah
zabihullah
hamidullah
۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۹
RUS ORDUSUNA YILLARCA AMAN VERMEYEN, AFGANİSTAN'IN KÜZEYİNİ İŞGALCİ BİRLİKLER VE İŞBİRLİKÇİLERİNE ZİNDAN EDEN, MEŞHUR MÜCAHİT KOMUTAN AŞUR PEHLİVAN'I RAHMETLE YAD EDER MEKANI CENNET OLA
(Mücahit Komutan Aşur Pehlivan)
(Mücahit Komutan Aşur Pehlivan)
DÖNMENEM, BEĞLER
Vatan için çıkdım gıyrat üstüne,
Ta canım çıkiynça, dönmenem, beğler!
Dikdir serim, düşmen, duşman astına,
Sil dey aksa, kandan ganmanam, beğler!
İylim için şirin candan geçer men,
Düldül minip, ganat bağlap uçar men,
Namert delem, hakdan kasam içer men,
Yanyp duran nar men, sönmenem, beğler!
Eesir galmaz oğlan-uşak ağlayp,
Oda düşmez, aşık yürek dağlayp,
Men hem şu gün Murtuza'dan çağlayp,
Kasam kıldım, ondan dönmenem, beğler!
Tomaşa eylenler kılan urşuma,
Yüz müň leşger çıka bilmez garşıma,
Er yiğit men mertlik bilen durşuma,
Oda urarlar, men hem sönmenem, beğler!
Er men diyen çıksın bile yörmeğe,
Leşger tartıp, Mirhaydari urmağa,
İl-gün için şirin canım bermeğe,
Urdum başım, şertden sınmanam, beğler!
Hak ezelden saldi meni bu yola,
Can bermeyen, diri düşmenem gola,
Tomaşa kılıňlar bulanan sıyla,
Niçe gan yuutdım, ganmanam, beğler!
Erden öndüm, erlik bilen öler men,
Kim dostum, duşmanım-parhın biler men,
Savaşda galmanam, şat men, güler men,
Namert bolup, dünyä inmenem, beğler!
Yat kılar men Göroglini, zamanı,
Ali Murtuzani-Şahımerdanı,
Rüstem-Zal, Iskender, Gacar Palvani,
Orta atdım, köpün sanmanam, beğler!
Seydi çıkdi atın, gılıcın beslep,
Gan gördi gözlerim, yürek höveslep,
Gaçmanam, öler men, köp leşger toslap,
Söveş üçin çıkdım, dönmenem, beğler!
Vatan için çıkdım gıyrat üstüne,
Ta canım çıkiynça, dönmenem, beğler!
Dikdir serim, düşmen, duşman astına,
Sil dey aksa, kandan ganmanam, beğler!
İylim için şirin candan geçer men,
Düldül minip, ganat bağlap uçar men,
Namert delem, hakdan kasam içer men,
Yanyp duran nar men, sönmenem, beğler!
Eesir galmaz oğlan-uşak ağlayp,
Oda düşmez, aşık yürek dağlayp,
Men hem şu gün Murtuza'dan çağlayp,
Kasam kıldım, ondan dönmenem, beğler!
Tomaşa eylenler kılan urşuma,
Yüz müň leşger çıka bilmez garşıma,
Er yiğit men mertlik bilen durşuma,
Oda urarlar, men hem sönmenem, beğler!
Er men diyen çıksın bile yörmeğe,
Leşger tartıp, Mirhaydari urmağa,
İl-gün için şirin canım bermeğe,
Urdum başım, şertden sınmanam, beğler!
Hak ezelden saldi meni bu yola,
Can bermeyen, diri düşmenem gola,
Tomaşa kılıňlar bulanan sıyla,
Niçe gan yuutdım, ganmanam, beğler!
Erden öndüm, erlik bilen öler men,
Kim dostum, duşmanım-parhın biler men,
Savaşda galmanam, şat men, güler men,
Namert bolup, dünyä inmenem, beğler!
Yat kılar men Göroglini, zamanı,
Ali Murtuzani-Şahımerdanı,
Rüstem-Zal, Iskender, Gacar Palvani,
Orta atdım, köpün sanmanam, beğler!
Seydi çıkdi atın, gılıcın beslep,
Gan gördi gözlerim, yürek höveslep,
Gaçmanam, öler men, köp leşger toslap,
Söveş üçin çıkdım, dönmenem, beğler!
DİNGLE
تۆرکمن آیدیـم سـازلاریـن، دینگله سنگ، دیمیپ دینگله
دئیمــانیــنگ یئترلیک دأل، دِم آلمــان، دوْنگـیپ دینگـله
تۆرکــمن آیدیـم ســازلاری، دوشـونسِنگ دأری دِرمــان
درد-دن غوتاریلجاق بولسونگ، یارانگ دانگیپ دینگله
تۆرکــمن آیدیــم ســازلاری- حاپــا بولسونگ دینگـلتمز
بـأوه ک دِی بــی گنــاه بــوْل- گـنأنگـی یـۆووُپ دینگـله
دئیمــانیــنگ یئترلیک دأل، دِم آلمــان، دوْنگـیپ دینگـله
تۆرکــمن آیدیـم ســازلاری، دوشـونسِنگ دأری دِرمــان
درد-دن غوتاریلجاق بولسونگ، یارانگ دانگیپ دینگله
تۆرکــمن آیدیــم ســازلاری- حاپــا بولسونگ دینگـلتمز
بـأوه ک دِی بــی گنــاه بــوْل- گـنأنگـی یـۆووُپ دینگـله
۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۹
۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۹
۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۹
ایکی یوزلی انسانلار
باردیـــر بعضـــی ایکـــــی یوزلی انسانـــلار
من سنـــگا دوســـت دییـــب گیلســـه اینانـــما
یازار سنــــدن ناچـــه یالان داســــــتانـــــــلار
سنگــــا جاندان یقیــــــن بولســـا اینـــــانمــــا
* * *
آغـلاب ، اینگـراب گیلسه بیــر گون یانینــگا
بیلگیــــن اورار بیر هیلــــه نــــی جانینـــــگا
اییــر دوزینگ حرمــــت ایتمـــــز نانینـــــگا
هوشیــــار توت اوزینــــگی اولســــه اینانمــا
* * *
گیررلــر دوســت بولوب سنینگ پوستینــــگه
کان ایشـــلری چوتلار سنینـــگ قصـــد ینگه
دوزاخ گـــومــرلر سنینــگ، ایاق اسـتینـــــگه
سن بیلــــن آغـــلائیــــب گولســــه اینــانمــــا
* * *
آیتــما سرینــــگ هرناکســـه دوســـت بیلــیب
بیرگـــون گیـــدر یورک بغـــرینـگی دیلیــــب
ایشینــــگی بــیتـــیرر یوزینــــگه گـــولیــــب
دوســـت بولــــوب یانینــگدا غالـــسا اینانمـــا
* * *
نادان دوستــــدان سنـــگا هیــــچ وفا بولمــــاز
غـــره گونده چاغیـــرسانگ یانینــــگا گیلمـــز
وقتـی گیلســـه یوزینگـــی بیــــر پوله آلمــــاز
هوشیــــار بولــــوب دنیانـــی آلســـا اینانمـــا
* * *
"قویاش" ســـن هـــم ایندی غافل غالمــــاغین
تانیمـــان دوست توتوب پشمــــان بولمـــاغین
یوق یره کــلانگــــی درده سـوقــمـــــاغیــــن
یانینـــگدا دوستلیـــق سازین چالســـا اینانمــا
باردیـــر بعضـــی ایکـــــی یوزلی انسانـــلار
من سنـــگا دوســـت دییـــب گیلســـه اینانـــما
یازار سنــــدن ناچـــه یالان داســــــتانـــــــلار
سنگــــا جاندان یقیــــــن بولســـا اینـــــانمــــا
* * *
آغـلاب ، اینگـراب گیلسه بیــر گون یانینــگا
بیلگیــــن اورار بیر هیلــــه نــــی جانینـــــگا
اییــر دوزینگ حرمــــت ایتمـــــز نانینـــــگا
هوشیــــار توت اوزینــــگی اولســــه اینانمــا
* * *
گیررلــر دوســت بولوب سنینگ پوستینــــگه
کان ایشـــلری چوتلار سنینـــگ قصـــد ینگه
دوزاخ گـــومــرلر سنینــگ، ایاق اسـتینـــــگه
سن بیلــــن آغـــلائیــــب گولســــه اینــانمــــا
* * *
آیتــما سرینــــگ هرناکســـه دوســـت بیلــیب
بیرگـــون گیـــدر یورک بغـــرینـگی دیلیــــب
ایشینــــگی بــیتـــیرر یوزینــــگه گـــولیــــب
دوســـت بولــــوب یانینــگدا غالـــسا اینانمـــا
* * *
نادان دوستــــدان سنـــگا هیــــچ وفا بولمــــاز
غـــره گونده چاغیـــرسانگ یانینــــگا گیلمـــز
وقتـی گیلســـه یوزینگـــی بیــــر پوله آلمــــاز
هوشیــــار بولــــوب دنیانـــی آلســـا اینانمـــا
* * *
"قویاش" ســـن هـــم ایندی غافل غالمــــاغین
تانیمـــان دوست توتوب پشمــــان بولمـــاغین
یوق یره کــلانگــــی درده سـوقــمـــــاغیــــن
یانینـــگدا دوستلیـــق سازین چالســـا اینانمــا
نــــورمحــمـــد قویاش " قاریــزاده
BİZE ULAŞMAK İSTERSENİZ:00905545328777
عطا مراد آتابایف
دورنالار
دورنا گلیأر، دورنا گلیأر،
دورنا گلیأر خاطار- خاطار،
آق دورنالار یره باقیپ
یره باقیپ، گؤکدِن اؤته ر.
یۆزیأر اوْلار غانات گِریپ،
غانات گِریپ گؤک آسماندا،
یۆریأر اوْلار کیر- کیمیرسیز
آراسسا هم پأک آسماندا.
باریپ گِچن گۆیز آی یندا،
توْینوُق قوُروُپ گیدِن دورنا،
گینگ آسماندا گؤزۆمیزدِن
نوْقات بوْلوُپ ییته ن دورنا.
گؤرۆنگ ینه خاطار- خاطار
خاطار- خاطار بوْلوُپ گلیأر،
خوش هوْوالی یاز پاصلینی
غاناتیندا آلیپ گلیأر.
دورنالار
دورنا گلیأر، دورنا گلیأر،
دورنا گلیأر خاطار- خاطار،
آق دورنالار یره باقیپ
یره باقیپ، گؤکدِن اؤته ر.
یۆزیأر اوْلار غانات گِریپ،
غانات گِریپ گؤک آسماندا،
یۆریأر اوْلار کیر- کیمیرسیز
آراسسا هم پأک آسماندا.
باریپ گِچن گۆیز آی یندا،
توْینوُق قوُروُپ گیدِن دورنا،
گینگ آسماندا گؤزۆمیزدِن
نوْقات بوْلوُپ ییته ن دورنا.
گؤرۆنگ ینه خاطار- خاطار
خاطار- خاطار بوْلوُپ گلیأر،
خوش هوْوالی یاز پاصلینی
غاناتیندا آلیپ گلیأر.
۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۹
TÜRKİSTAN'IN MANEVİ ÖNDERİ HALİFE KIZILAYAK
YILLARDIR ÇEŞİTLİ ARŞİVLER DERLENEREK HAZIRLANAN TÜRKİSTAN’IN MANEVİ ÖNDERİ HALİFE KIZILAYAK KİTABI YAYIMLANDI
Türkistan’da Bolşevik ihtilalına karşı direnen mücahit kahramanlardan biri olan Türkistan’ın Manevi Önderi Halife Kızılayak hakkında çeşitli arşivlerden yararlanarak derlenen eser nihayet yayınlanmıştır.
Gazeteci Osman Mahdum tarafından yıllardır üzerinde titizlikle çalışılan ve Düzey Yalıncılık tarafından yayımlanan Türkistan’ın iftiharı Manevi Önderi Halife Kızılayak’ı tanımayan yoktur.
Güney Türkistan’da yaşayan tüm Türk halkının saygı duyduğu Halife Kızılayak, Afganistan'ı 40 yıl istikrarlı bir şekilde yöneten Zahirşah'ın ''Kral'' olacağını yıllar öncesinden bilmiş ve onu büyük bir kazadan kurtarır.
Bolşivik ihtilaline karşı direnen Basmacıları Afganistan'ın küzeyinde tek çatı altında toplamış, 70 bine yakın askeri toparlayarak yeniden örgütlemeyi başarmış bir şahsiyettir.
Kızılayak Halife, Türkmenistan, Afganistan ve Türkiye’de tanına büyük bir alim, bir önder, takva sahibi, ileri görüşlü mütevazi bir liderdir.
1919'dan 1941 yılına kadar vatan savunması için çeşitli mücadeleler veren Halife Kızılayak'ın aile fertlerinden 47 kişi şehit vermiştir. Ömrünün büyük bir bölümünü cihatla süsleyen Kızılayak Halife'nin oğulları ve torunları da 60 yıl arada aynı dedesi gibi vatan savunmasında yer almışlardır.
۰۹ اردیبهشت ۱۳۸۹
MAHDUM KULU FIRAGİ
ريادان، يا رب
سعي ايله قوتولماديم من بو بلادان، يا رب
چيقا بيلمن جهد اديپ، عجب و ريادان، يا رب
ط‌العيم اتدي ط‌لوع، آنگديم اختر بد
سن ييراغ ات مني بو بخت سيادان، يا رب
يوم تشهد ادر حل مانگا، شاهد غيب
قوتولار مي قهبه جان بيله گنادن، يا رب
تني عبادتدا عليل هم ديوي شيط‌اندير لعل
يا آندا بو امر ازل حكمي حيادان، يا رب
درگاهينگا، اي كردگار، قيلسام عبادت يوق قرار
اتگه‌نيمه يوق اعتبار ـ صومي صلادان، يا رب
من ايستار من سندن سني، سن هم ايراق مندن مني
حاجت روا قيل، يا غني، مني مبتلادان، يا رب
مختومقلي‌ني هر زمان باسدي بلا، آچدي زبان
ايله‌مه‌سين هر مومنان محروم دعادان، يا رب
سعي ايله قوتولماديم من بو بلادان، يا رب
چيقا بيلمن جهد اديپ، عجب و ريادان، يا رب
ط‌العيم اتدي ط‌لوع، آنگديم اختر بد
سن ييراغ ات مني بو بخت سيادان، يا رب
يوم تشهد ادر حل مانگا، شاهد غيب
قوتولار مي قهبه جان بيله گنادن، يا رب
تني عبادتدا عليل هم ديوي شيط‌اندير لعل
يا آندا بو امر ازل حكمي حيادان، يا رب
درگاهينگا، اي كردگار، قيلسام عبادت يوق قرار
اتگه‌نيمه يوق اعتبار ـ صومي صلادان، يا رب
من ايستار من سندن سني، سن هم ايراق مندن مني
حاجت روا قيل، يا غني، مني مبتلادان، يا رب
مختومقلي‌ني هر زمان باسدي بلا، آچدي زبان
ايله‌مه‌سين هر مومنان محروم دعادان، يا رب
۰۸ اردیبهشت ۱۳۸۹
۰۲ اردیبهشت ۱۳۸۹
۲۷ فروردین ۱۳۸۹
TURKMEN ADLARI
آتا (عطا)
آتا باللی
آتابای
آتا بردی
آتا دوردی
آتا قارری
آتا گلدی
آتا قلی
آتا قربان
آتا قلیچ
آتا حان (عطا خان)
آتا جان
آتا كورپا
آتالیك
آتا لی
آتا ماممت (آتا ماممد)
آتامان : عظمت پدر
آتا مرت (آتا مراد)
آتا مات
آتا محمد
آتا میرات (آتا میراد)
آتان
آتا نظر
آتا نپس
آتا نیاز
آتا عوض
آتا ساری
آتا سید
آتا ولی
آتایار : یار و یاور پدر
آتباقار
آتچاپار
آتیلا
آتجان
آتالان/ آدالان : نام آور
آتلی/ آدلی : مشهور
آتمین
آچیل : شکوفان
آخمیر: آرمان، دریغ
آداش : دوست، رفیق
آدلان : صاحب شهرت
آدیغا : با نام و آوازه
آرپاچی
آرماز
آرتیق/ آرتیک : افزون
آریک : نهر
آغابردی
آغا گلدی
آک اتا : پدر سپید
آکبای : ثروتمند سپید
آکتای : مایل به سپید
آق اویلی
آق مراد
آلابای
آلام
آلامان
آلب ارسلان
آلپار: مرد قهرمان
آلپای : قهرمان زیبا
آلتای : با ارزش
آلکیش : مدح
آنا گلدی
آنا قربان
آنا بردی
آنا دوردی
آنا قلی
آنه مراد
آوشار : پرنده ای شکاری
آیدین : روشن
آی دوقدی
آی مراد
آیز : ژاله صبحگاهی
آیتاک : ماهگونه
اترک : رودی در ترکمن صحرا
اراز
اراز مراد
اراز بردی
اراز دوردی
اراز گلدی
اراز قلی
ارالپ : مرد قهرمان
ارتاش : مردی چون سنگ
اردم : ادب و هنروری
ارسلان
ارسلان مراد
ارسوی : از تبار جوانمردان
اركان
ارکانا : آزاد
ارکلی : صاحب اختیار
ارکین : آزاد و مختار
ارن : مرد حق
اریار : یاور جوانمرد
اسن : تندرست
الله بای
الله بردی
الله برن
الله دات
الله دوردی
الله قلی
الله حی
الله جان
الله مراد
الله مرات
الله نظر
الله نور
الله یار
اکین : کشت زار
امان بردی
امان دوردی
امان گلدی
امان مراد
امان تقان
انوش
اوزان : خواننده
اوزمان : پیشرو
اوکتای : نظیر تیر راست کردار
اوکسان : همچون تیر
اولیا قلی
اولاش : پیوند و وصال
اومار : امیدوار
اونای : مناسب
اویان : بیدار
اویلان : اندیشه
ایاز
ایاز هان
ایرمان
ایشلی : فعال
ایل امان
ایل تای : همتای ایل
ایلخان
ایلدش : هم ایل
ایلکان : نخستین فرمانروا
ایلکایا : صخره ایل
ایلکین : نخستین
ایلیاد
ایلیار : یار و یاور ایل
ایلیاز : بهار ایل
ایل دوردی
ایل گلدی
ایشان قلی
قیز
________________________________________
آرتین
آرزی : قهرمان
آرنا: نهر
آرال : جزیرهآرکانا : آزاد
آریتال
آغاگل
آغشام گلین
آق ببك
آق بی بی
آق گوزل
آق گل
آق منگلی
آلما : سیب
آلما گل
آلتن
آلتین
آلتین آی : ماهی از طلا
آلتین ناز
آلیش : انس
آماكه
آمان بخت
آمان بیكه
آماندا
آمان گل
آمان تقان
آمان تاج
آنیک : روشن
آیا تای
آی بی بی
آی بولگ
آی تان
آی تای
آی تكین
آی تین : دارای جان و روانی چون ماه
آیچا : ماهگونه
آیدا : در ماه
آی دن آی
آیدین
آیدینا
آیدیس
آیدنگ
آی گین
آی گل
آی گزل
آی جان
آی جمال : ماه زیبا
آی جیجك
آیلا
آیلار : جمع ماه
آیلی
آیلین
آیلینا
آیلما
آیما
آینا
آینام
آیناز : ماه ناز
آی نور
آی نوش
آی پارا : پاره ای از ماه
آی پری
آیرا
آیسا : مانند ماه
آی سان
آی سانا
آی سل
آی سلطان
آیسن : تو ماهی
آیسین : در هیبت ماه
آی سو
آی سوان
آی سودا : ماه در آب
آی سونا
آی شن
آی شین
آتالای
آتاناز
ارای
اراز بی بی
اراز گل
اراز سلطان
اریك گل
ازوم
ازوم گل
ازوم جان
اجه گل
اجو
اسین
الکین : مسافر
الناز
انه
انه لی
انه تاج
انه تای
انه كعبه
انه بای
انه بی بی
انه بیكه
انه قارری
انه گل
انه قیز
انه جان
انه كعبه
انه كوتی
انم
انش
اوادان
اوغل آی
اوغل اراز
اوغل امان
اوغل بابك
اوغل باهار
اوغل بایرام
اوغل بخت
اوغل بی بی
اوغل بیكه
اوغل بوسسان
اوغل بولدی
اوغل تاچ
اوغل تاششان
اوغل تقان
اوغل جان
اوغل جرن
اوغل جما
اوغل جمال
اوغل جنت
اوغل جهان
اوغل حاللی
اوغل حسل
اوغل دوردی
اوغل دورسن
اوغل دوندی
اوغل ساپار
اوغل سلطان
اوغل سونا
اوغل شكر
اوغل شیرین
اوغل صنم
اوغل طواق
اوغل كیشی
اوغل گزل
اوغل گرك
اوغل گل
اوغل قربان
اوغل مارال
اوغل منگلی
اوغل میوه
اوغل نابات
اوغل نار
اوغل ناز
اوغل نور
اوغل نیاز
اوغل هاجر
اوین
اولجای : ماه روی
ایشیلای : ماه درخشان
ایگ
ایلماز
ایلناز
ایلتای
ایل تكین
ایلکای : ماه نخست
ایمیش
آتا باللی
آتابای
آتا بردی
آتا دوردی
آتا قارری
آتا گلدی
آتا قلی
آتا قربان
آتا قلیچ
آتا حان (عطا خان)
آتا جان
آتا كورپا
آتالیك
آتا لی
آتا ماممت (آتا ماممد)
آتامان : عظمت پدر
آتا مرت (آتا مراد)
آتا مات
آتا محمد
آتا میرات (آتا میراد)
آتان
آتا نظر
آتا نپس
آتا نیاز
آتا عوض
آتا ساری
آتا سید
آتا ولی
آتایار : یار و یاور پدر
آتباقار
آتچاپار
آتیلا
آتجان
آتالان/ آدالان : نام آور
آتلی/ آدلی : مشهور
آتمین
آچیل : شکوفان
آخمیر: آرمان، دریغ
آداش : دوست، رفیق
آدلان : صاحب شهرت
آدیغا : با نام و آوازه
آرپاچی
آرماز
آرتیق/ آرتیک : افزون
آریک : نهر
آغابردی
آغا گلدی
آک اتا : پدر سپید
آکبای : ثروتمند سپید
آکتای : مایل به سپید
آق اویلی
آق مراد
آلابای
آلام
آلامان
آلب ارسلان
آلپار: مرد قهرمان
آلپای : قهرمان زیبا
آلتای : با ارزش
آلکیش : مدح
آنا گلدی
آنا قربان
آنا بردی
آنا دوردی
آنا قلی
آنه مراد
آوشار : پرنده ای شکاری
آیدین : روشن
آی دوقدی
آی مراد
آیز : ژاله صبحگاهی
آیتاک : ماهگونه
اترک : رودی در ترکمن صحرا
اراز
اراز مراد
اراز بردی
اراز دوردی
اراز گلدی
اراز قلی
ارالپ : مرد قهرمان
ارتاش : مردی چون سنگ
اردم : ادب و هنروری
ارسلان
ارسلان مراد
ارسوی : از تبار جوانمردان
اركان
ارکانا : آزاد
ارکلی : صاحب اختیار
ارکین : آزاد و مختار
ارن : مرد حق
اریار : یاور جوانمرد
اسن : تندرست
الله بای
الله بردی
الله برن
الله دات
الله دوردی
الله قلی
الله حی
الله جان
الله مراد
الله مرات
الله نظر
الله نور
الله یار
اکین : کشت زار
امان بردی
امان دوردی
امان گلدی
امان مراد
امان تقان
انوش
اوزان : خواننده
اوزمان : پیشرو
اوکتای : نظیر تیر راست کردار
اوکسان : همچون تیر
اولیا قلی
اولاش : پیوند و وصال
اومار : امیدوار
اونای : مناسب
اویان : بیدار
اویلان : اندیشه
ایاز
ایاز هان
ایرمان
ایشلی : فعال
ایل امان
ایل تای : همتای ایل
ایلخان
ایلدش : هم ایل
ایلکان : نخستین فرمانروا
ایلکایا : صخره ایل
ایلکین : نخستین
ایلیاد
ایلیار : یار و یاور ایل
ایلیاز : بهار ایل
ایل دوردی
ایل گلدی
ایشان قلی
قیز
________________________________________
آرتین
آرزی : قهرمان
آرنا: نهر
آرال : جزیرهآرکانا : آزاد
آریتال
آغاگل
آغشام گلین
آق ببك
آق بی بی
آق گوزل
آق گل
آق منگلی
آلما : سیب
آلما گل
آلتن
آلتین
آلتین آی : ماهی از طلا
آلتین ناز
آلیش : انس
آماكه
آمان بخت
آمان بیكه
آماندا
آمان گل
آمان تقان
آمان تاج
آنیک : روشن
آیا تای
آی بی بی
آی بولگ
آی تان
آی تای
آی تكین
آی تین : دارای جان و روانی چون ماه
آیچا : ماهگونه
آیدا : در ماه
آی دن آی
آیدین
آیدینا
آیدیس
آیدنگ
آی گین
آی گل
آی گزل
آی جان
آی جمال : ماه زیبا
آی جیجك
آیلا
آیلار : جمع ماه
آیلی
آیلین
آیلینا
آیلما
آیما
آینا
آینام
آیناز : ماه ناز
آی نور
آی نوش
آی پارا : پاره ای از ماه
آی پری
آیرا
آیسا : مانند ماه
آی سان
آی سانا
آی سل
آی سلطان
آیسن : تو ماهی
آیسین : در هیبت ماه
آی سو
آی سوان
آی سودا : ماه در آب
آی سونا
آی شن
آی شین
آتالای
آتاناز
ارای
اراز بی بی
اراز گل
اراز سلطان
اریك گل
ازوم
ازوم گل
ازوم جان
اجه گل
اجو
اسین
الکین : مسافر
الناز
انه
انه لی
انه تاج
انه تای
انه كعبه
انه بای
انه بی بی
انه بیكه
انه قارری
انه گل
انه قیز
انه جان
انه كعبه
انه كوتی
انم
انش
اوادان
اوغل آی
اوغل اراز
اوغل امان
اوغل بابك
اوغل باهار
اوغل بایرام
اوغل بخت
اوغل بی بی
اوغل بیكه
اوغل بوسسان
اوغل بولدی
اوغل تاچ
اوغل تاششان
اوغل تقان
اوغل جان
اوغل جرن
اوغل جما
اوغل جمال
اوغل جنت
اوغل جهان
اوغل حاللی
اوغل حسل
اوغل دوردی
اوغل دورسن
اوغل دوندی
اوغل ساپار
اوغل سلطان
اوغل سونا
اوغل شكر
اوغل شیرین
اوغل صنم
اوغل طواق
اوغل كیشی
اوغل گزل
اوغل گرك
اوغل گل
اوغل قربان
اوغل مارال
اوغل منگلی
اوغل میوه
اوغل نابات
اوغل نار
اوغل ناز
اوغل نور
اوغل نیاز
اوغل هاجر
اوین
اولجای : ماه روی
ایشیلای : ماه درخشان
ایگ
ایلماز
ایلناز
ایلتای
ایل تكین
ایلکای : ماه نخست
ایمیش
AYRILDIM
Bilbilem,ahızarı çekip,
Teze gülzardan ayrıldım
Gözden ganli yaşım döküp,
Ol söver yardan ayrıldım
Yara yaraşar sürmençe,
Sıpatın söylerim anca,
Lebi şeker, ağzı gunça
Zulpi garadan ayrıldım
Şirin canda yokdur takat,
Cebri anın cana rahat,
Gaşlari pitneyi apat,
Çeşmi hunhordan ayrıldım.
Ayrıldım gunça gülümden,
Siyah saçı sünbülümden,
Hoş ovazlı bülbülümden,
Şirin giftardan ayrıldım.
Deli gönlüm, arzımanı
Küllü gözelerin hanı,
Sekiz cennetin bostanı,
Bakçali bardan ayrıldım.
İlleri bar, dinli dinli.
Sovuk sulu, ter ölenli.
İli Göklen, adı Menli.
Nezli dildardan ayrıldım.
Mahdumguli aşık mesdan.
Bağladım şanına destan.
Menzilgehi bağı bostan.
Almalı nardan ayrıldım
۱۹ فروردین ۱۳۸۹
MOLLANEFES
MOLLANEPES(1810-1862)
Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi'nin yapmış olduğu çalışmaları ve yayınları büyük bir takdirle izliyorum.Derginin bu ayki sayısında Türkmenlerin meşhur şairi ''Mollanepes''e geniş bir şekilde yer verdiği için bizzat dergi yetkililerine ve çalışanlarına teşekkür ediyorum.Mollanepes Türkmen edebiyatında sevgi konusunda yaratmış olduğu şiirleri ve aynı zamanda ''Zöhre-Tayır'' destanı ile meşhur olmuştur. ''Aşk diyarının Şahı'' adını kazanan meşhur şair Mollanpes 1810 yılında Sarahs'da dünyaya geldi.Mari, Buhara medreselerinde eğitim alan Mollanepes, kendisi gibi şair Bostanteç isminde bir kızla genç yaşta dünya evine girecektir.Edebiyat araştırmacıları, Mollanepes'in Agacık, Ödekberdi ve Hakberdi adlarında kardeşleri olduğunu belirtirler.Mollanepes, henüz çocukken, zekâsı ve kavrama yeteneğiyle kardeşleri ve akrabaları arasında kendini ispatlamıştır. Esasen, şairin adına eklenmiş ‘molla’ sıfatı, onun ilmini ilgililerle paylaşmasından ileri gelmektedir.Mollanepes, genç yaşlarda âşık olarak, severek evlendiğin Bostanteç, bir çok şiire de konu olmuştur.Ömür boyu, kaba kuvvetten ve savaştan nefret edip, karşılıklı sevgi ve saygı ile yaşamayı nasihat eden Mollanepes, sonunda nefret ettiği şeyin kurbanı oluyor. O, 1861 yılında eline kılıcını alarak vatan savunmasına çıkıp, Merv Savaşı’na katılıyor. savaşta ağır yaralanan şâir, 1862 yılında da vefat ediyor. VAKTİDİR
Ey gönül, pendim sana merdane olsan, vaktidir,
Yanarak Hak şem’ine pervane olsan, vaktidir. Gayr-ı Hakk’ı terk edip, bîgâne olsan, vaktidir, Fakr hırkasın giyip, divane olsan, vaktidir, Can çekip Cebbar’ına, canane olsan vaktidir. Bende sen, kalk uykudan, devranın gitmezden evvel, Göğsün üzre şom ecelin hârı bitmezden evvel, Tut girîbânın yakaya desti yetmezden evvel, Ejderi ağzın açıp, cismini yutmazdan evvel, Bu kara toprak ile hem-hâne olsan, vaktidir. Yaşın altmışa yetmiştir, civan çağlardan geçip, Şer işe baş koyarsın, kâr-ı rahmetten kaçıp, Kahr-ı Hak’tan korkarak, her gün gözyaşını saçıp, Seher vakti “Hû” diye, vahdet şarabından içip, Meşreb u Mansur gibi mestane olsan, vaktidir. Bu cihan ra’nasının faydası yoktur canına, Şom ecel yayın çekip, okunu atar şanına, Hak diye bulsan kaza Allah kefildir kanına, Gece gün hizmet kılıp, zînet verip imanına, Devlet-i iman ile devrane olsan, vaktidir. Ey Nefes, geçti bu ömrün, nefs için mihnet çekip, Yahşiden yüz çevirip, gezdin yamanlara bakıp, Kahpe dünya cilve eder, her gün göz kaşın kakıp, Hüsn-i ciğersûzlar ile, sen de ciğer-bağrın yakıp, Hak katında gevher-i yegane olsan, vaktidir (şairimizin şiir kitabı da blogumuzun sag tarafında eklidir)
Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi'nin yapmış olduğu çalışmaları ve yayınları büyük bir takdirle izliyorum.Derginin bu ayki sayısında Türkmenlerin meşhur şairi ''Mollanepes''e geniş bir şekilde yer verdiği için bizzat dergi yetkililerine ve çalışanlarına teşekkür ediyorum.Mollanepes Türkmen edebiyatında sevgi konusunda yaratmış olduğu şiirleri ve aynı zamanda ''Zöhre-Tayır'' destanı ile meşhur olmuştur. ''Aşk diyarının Şahı'' adını kazanan meşhur şair Mollanpes 1810 yılında Sarahs'da dünyaya geldi.Mari, Buhara medreselerinde eğitim alan Mollanepes, kendisi gibi şair Bostanteç isminde bir kızla genç yaşta dünya evine girecektir.Edebiyat araştırmacıları, Mollanepes'in Agacık, Ödekberdi ve Hakberdi adlarında kardeşleri olduğunu belirtirler.Mollanepes, henüz çocukken, zekâsı ve kavrama yeteneğiyle kardeşleri ve akrabaları arasında kendini ispatlamıştır. Esasen, şairin adına eklenmiş ‘molla’ sıfatı, onun ilmini ilgililerle paylaşmasından ileri gelmektedir.Mollanepes, genç yaşlarda âşık olarak, severek evlendiğin Bostanteç, bir çok şiire de konu olmuştur.Ömür boyu, kaba kuvvetten ve savaştan nefret edip, karşılıklı sevgi ve saygı ile yaşamayı nasihat eden Mollanepes, sonunda nefret ettiği şeyin kurbanı oluyor. O, 1861 yılında eline kılıcını alarak vatan savunmasına çıkıp, Merv Savaşı’na katılıyor. savaşta ağır yaralanan şâir, 1862 yılında da vefat ediyor. VAKTİDİR
Ey gönül, pendim sana merdane olsan, vaktidir,
Yanarak Hak şem’ine pervane olsan, vaktidir. Gayr-ı Hakk’ı terk edip, bîgâne olsan, vaktidir, Fakr hırkasın giyip, divane olsan, vaktidir, Can çekip Cebbar’ına, canane olsan vaktidir. Bende sen, kalk uykudan, devranın gitmezden evvel, Göğsün üzre şom ecelin hârı bitmezden evvel, Tut girîbânın yakaya desti yetmezden evvel, Ejderi ağzın açıp, cismini yutmazdan evvel, Bu kara toprak ile hem-hâne olsan, vaktidir. Yaşın altmışa yetmiştir, civan çağlardan geçip, Şer işe baş koyarsın, kâr-ı rahmetten kaçıp, Kahr-ı Hak’tan korkarak, her gün gözyaşını saçıp, Seher vakti “Hû” diye, vahdet şarabından içip, Meşreb u Mansur gibi mestane olsan, vaktidir. Bu cihan ra’nasının faydası yoktur canına, Şom ecel yayın çekip, okunu atar şanına, Hak diye bulsan kaza Allah kefildir kanına, Gece gün hizmet kılıp, zînet verip imanına, Devlet-i iman ile devrane olsan, vaktidir. Ey Nefes, geçti bu ömrün, nefs için mihnet çekip, Yahşiden yüz çevirip, gezdin yamanlara bakıp, Kahpe dünya cilve eder, her gün göz kaşın kakıp, Hüsn-i ciğersûzlar ile, sen de ciğer-bağrın yakıp, Hak katında gevher-i yegane olsan, vaktidir (şairimizin şiir kitabı da blogumuzun sag tarafında eklidir)
۱۲ فروردین ۱۳۸۹
۱۱ فروردین ۱۳۸۹
AFGANİSTANDA YAŞAM ADLI S.Ü.İLAHYAT FAKÜLTESİNDE HAZIRLANAN PANELDE AFGANİSTANDAKİ FARKLI MİLLETLERİN MİLLİ KIYAFETLERİYLE TURK KARDEŞLERİMİZ
YURT MUDURUMZLA
SAYN HOCAMIZ MUSTAFA YILDIRIM
SAYN HOCAMIZ MUSTAFA YILDIRIM
İBRAHİM ABİ VE HUSAMİDDİNLA
۰۹ فروردین ۱۳۸۹
GBT'LİLERİN HAFTALIK TOPLANTISI
GBT Topluluğunun bu haftaki 28/3/2010 proğramında Hafız Nakibullahın Kuran kerimden ayet okumasıyla başlayıp sırasıyla Selahiddin KILAVUZ haftanın Haberlerini Habibullah Habib hazırladığı şiirini Yunus Şir Haci Muhammed Hamid Gül Muhammed Timuri Hannan Doğan Kasım Sinci Asıf Aydın Nur Muhammed Nuri her birileri kendilerinin hazırladığı makaleleri ve şiirleri kürsye çıkıp okudular Hamidullah Hamidi de güzel bir şarkı söyleyerek katılımcıların Ruhlarının yenilenmesine katkıda bulundu toplantının sonunda Hudaberdi Sadat GBT sorumlusu böyle bir toplantıların yapılması biz gençler için her açıdan faydalı olacağını söyleyp ALLAH cc dan devamının gelmesini isteyerek duayla toplantı sona erdi
۰۵ فروردین ۱۳۸۹
M.KASİM İBADİNİN ŞİİRİ
Ben baharı özledim
Kışın soğukca esen fırtınaları üşütüyor beni
Hem de çok
Saklanacağım bir mağara ararken yoruluyor bu bitmiş bedenim
Ve öylece yığırılıp kala kalıyorum…
Orada sanki dört yanımı bir şeylerin çevirdiğini hissediyorum
Oysa dört bir yanım açık, yorgunluktan üşüdüğümü bile hissedemiyorum.
Kışın fırtınasına savunma olacak bir tepecik bile yok etrafımda
Düpedüz bir yerdeyim…
O yüzden özlüyorum ben baharı… Hem de çok
Hani baharda yeller eser ya onlar İnsana sanki müjdeci, uvultuları ile
Kışı bana hiç sormayın, hatırlatmayın hiç Tarif edemem ben
Kışı sormayın bana.
Bu geçmek bilmeyen kışı…
Ondan sadece ayazlarda mest olan kurtların, çakalların ve itlerin sesleri kalmış kulaklarımda
Ve gündüzleri uçuşan yırtıcı kuşların nahoş ötüşleri…
Kışta benden baharı nasıl beklediğimi sorun?
Acizâne bedenim üşürken ona nasıl baharı tarif ettiğimi sorun!
Sorun çetin kışın bitmek bilmeyen şeb-i Yeldalarını sorun!
Gündüzlerinde nasıl bir koşuşturma ile mesken aradığımı sorun!
Yuvamı işgal edenlerin nasıl vahşi olduklarını, nasıl yabanîler derendeler olduklarını sorun!
Sakın bana yuvanı neden savunmadın diye sormayın sakın!
Sakın ha yuvamı terk ettiğim için beni azarlamayın sakın beni suçlamayın
Belki de baharı beklerken Hayallara dalan sen gafil avlanmışsındır demeyin
Çünkü daha önce hiç baharı görmedim ve baharı hiç yaşamadım ki
Nasıl onu hayal edeyim.
Ben baharın nasıl ve ne olduğunu bilmem ki…
Sadece adını duydum ve fakat arzu ve niyet ediyorum onu göreyim diye
Bu kış denen herif var ya çok kıskanç bir herifmiş çook...
Düşünsene yuvalarımıza göz diken herif bizim baharı özlediğimizi düşünür mü hiç.
Sadece bana kışta nasıl olduğumu sorun? Nasıl kaldığımı…
Acizâne bedenimi, kötü nefsimi ve baharı arzu eden duygularımı sorun
Sorun onları nasıl kandırdığımı ve onları nasıl da avuttuğumu sorun.
Tarif ederken de onu avutmak için…
Annelerin çocuklarını ağlarken susturmak için uyguladığı tekniği uyguladığımı…
Hani bir anne aç ağlayan çocuklarına kazanda taş kaynatırken…
Yavrularım bekleyin pişti pişecek diyerek kandırdığı gibi
Hatırlarsınız o devirler gerçek baharın devirleri idi.
O devrin kışlarında esen fırtınaları bile acıyordu insana…
Hatırlarsınız o devrin baharını da kışını da…
Ben de kendimi öylece kandırıyordum işte!
Ama bizim buralarda gerçek baharın olmuyor oluşu yıllar oldu
Dadım feryadım kimseye ulaşmıyor ve acımasız fırtına da bana yardımcı olmuyordu.
Feryat ve çığlıklarım sanki kayıp oluyor fırtınaların arasında…
Belki bahar böyle değildir belki onun nesimleri bu fırtınalar gibi değildir…
Dedemden duyuma bir hatıra kalmış aklımda bahar ile ilgili…
Dedem baharın bâd-i sabahını anlatmıştı bana çok hoş bir sedası var demişti.
O yüzden çok özlüyorum baharı
Umudum! Gelir bir gün bize de denk şu bahar dedikleri…
İnşallah görürüz biz de hafif yağmurlarını ve yumuşakça esen rüzgârlarını
İbadi’nin arzusu bu hayâlı bu, çetin kışın bizim coğrafyalardan da kalkması
Ve yerine baharı bırakması…
Konya-10.03.2010
Kışın soğukca esen fırtınaları üşütüyor beni
Hem de çok
Saklanacağım bir mağara ararken yoruluyor bu bitmiş bedenim
Ve öylece yığırılıp kala kalıyorum…
Orada sanki dört yanımı bir şeylerin çevirdiğini hissediyorum
Oysa dört bir yanım açık, yorgunluktan üşüdüğümü bile hissedemiyorum.
Kışın fırtınasına savunma olacak bir tepecik bile yok etrafımda
Düpedüz bir yerdeyim…
O yüzden özlüyorum ben baharı… Hem de çok
Hani baharda yeller eser ya onlar İnsana sanki müjdeci, uvultuları ile
Kışı bana hiç sormayın, hatırlatmayın hiç Tarif edemem ben
Kışı sormayın bana.
Bu geçmek bilmeyen kışı…
Ondan sadece ayazlarda mest olan kurtların, çakalların ve itlerin sesleri kalmış kulaklarımda
Ve gündüzleri uçuşan yırtıcı kuşların nahoş ötüşleri…
Kışta benden baharı nasıl beklediğimi sorun?
Acizâne bedenim üşürken ona nasıl baharı tarif ettiğimi sorun!
Sorun çetin kışın bitmek bilmeyen şeb-i Yeldalarını sorun!
Gündüzlerinde nasıl bir koşuşturma ile mesken aradığımı sorun!
Yuvamı işgal edenlerin nasıl vahşi olduklarını, nasıl yabanîler derendeler olduklarını sorun!
Sakın bana yuvanı neden savunmadın diye sormayın sakın!
Sakın ha yuvamı terk ettiğim için beni azarlamayın sakın beni suçlamayın
Belki de baharı beklerken Hayallara dalan sen gafil avlanmışsındır demeyin
Çünkü daha önce hiç baharı görmedim ve baharı hiç yaşamadım ki
Nasıl onu hayal edeyim.
Ben baharın nasıl ve ne olduğunu bilmem ki…
Sadece adını duydum ve fakat arzu ve niyet ediyorum onu göreyim diye
Bu kış denen herif var ya çok kıskanç bir herifmiş çook...
Düşünsene yuvalarımıza göz diken herif bizim baharı özlediğimizi düşünür mü hiç.
Sadece bana kışta nasıl olduğumu sorun? Nasıl kaldığımı…
Acizâne bedenimi, kötü nefsimi ve baharı arzu eden duygularımı sorun
Sorun onları nasıl kandırdığımı ve onları nasıl da avuttuğumu sorun.
Tarif ederken de onu avutmak için…
Annelerin çocuklarını ağlarken susturmak için uyguladığı tekniği uyguladığımı…
Hani bir anne aç ağlayan çocuklarına kazanda taş kaynatırken…
Yavrularım bekleyin pişti pişecek diyerek kandırdığı gibi
Hatırlarsınız o devirler gerçek baharın devirleri idi.
O devrin kışlarında esen fırtınaları bile acıyordu insana…
Hatırlarsınız o devrin baharını da kışını da…
Ben de kendimi öylece kandırıyordum işte!
Ama bizim buralarda gerçek baharın olmuyor oluşu yıllar oldu
Dadım feryadım kimseye ulaşmıyor ve acımasız fırtına da bana yardımcı olmuyordu.
Feryat ve çığlıklarım sanki kayıp oluyor fırtınaların arasında…
Belki bahar böyle değildir belki onun nesimleri bu fırtınalar gibi değildir…
Dedemden duyuma bir hatıra kalmış aklımda bahar ile ilgili…
Dedem baharın bâd-i sabahını anlatmıştı bana çok hoş bir sedası var demişti.
O yüzden çok özlüyorum baharı
Umudum! Gelir bir gün bize de denk şu bahar dedikleri…
İnşallah görürüz biz de hafif yağmurlarını ve yumuşakça esen rüzgârlarını
İbadi’nin arzusu bu hayâlı bu, çetin kışın bizim coğrafyalardan da kalkması
Ve yerine baharı bırakması…
Konya-10.03.2010
۰۴ فروردین ۱۳۸۹
۰۲ فروردین ۱۳۸۹
TURKMEN GYİSİLERİ
5- چاکمن
بالا پوشی است بلندتر از کت های معمولی و انواعی دارد:
الف) اینچه چاکمن: که از کرک نرم شتر تهیه می شود، بدین جهت جنس آن، مرغوب و ظریف است.
ب) یوغین چاکمن: که از کرک زبر شتر تهیه می شود.
6- جولبار/ شلوار
این پوشاک را مردان کهنسال، در روزهای جشن و از بالای تنبان می پوشیدند، جولبار، برشی معمولی داشت و از دو قسمت اصلی درست می شد:
الف) قسمت اصلی: که قوزک پاها را می پوشانید.
ب) خشتک: که برشی نزدیک به ذوذنقه ی دو قلو داشت. این نوع شلوار به وسیله ی نخی پنبه ای به نام اوچقورباق/ بند تنبان به دور کمر محکم می شد که از درون لیفه ی شلوار عبور می دادند و گاهی نیز به دو انتهای اوچقورباق به عنوان زینت، منگوله ای به نام هوتوز می بستند.
پارچه ی جولبار معمولا به رنگ نیلی بود و گوگ ماووت/ ماهوت آبی نامیده می شد.
7- بالاق/ تنبان
بالاق نیز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما مردان مسن از پارچه ای سفید و برای جوان تر ها از پارچه های سبز و نیلی استفاده می شد.
8- أوچمک
این پوشش را فارسی زبان ها پوستین می گویند و مخصوص استفاده در فصل زمستان است که از پوست گوسفند یا بره تهیه می شود و بخش بیرونی آن را با استفاده از رنگ های طبیعی به رنگ زرد در می آوردند.
آستین پوستین، بلند و از شانه به سمت مچ دست باریک می شود اما قسمت جلوی آن بدون قلاب یا دکمه است. برای بستن جلوی سینه از قوشاق یعنی دستاری که به دور کمر می پیچند استفاده می شود. أوچمک انواعی درد و معروف ترین آن ثیلکمه أوچمک است.
9- پالتون / پالتو
پالتون نیز همچون اوچمک در زمستان ها مورد استفاده قرار می گیرد. روپوشی است از پارچه های راه راه که به صورت دامنی بلند با آستین های صاف و سوراخی در سر آستین ها دوخته می شود. قسمت جلوی این پوشاک مثل پالتوهای معمولی از هم باز است اما بدون دکمه در نتیجه برای ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن جلوی سینه از کمربندی چرمی/ قوشاق استفاده می کردند.
10- دؤن
پوششی است اصیل و بلند که تا زیر زانو می رسد و برحسب رنگ و دوخت دو نوع است.
الف) قیزیل دؤن: که از ابریشم کاملا قرمز دوخته می شود.
ب) قارا مادون: که رنگ آن متمایل به زرد است. دوخت این پوشش یکنواخت نیست و از پارچه های راه راه و گاهی رنگارنگ تهیه می شود. بر حاشیه ی دؤن، نوارهای سوزنی دوزی شده از نوع آلاجایوپ (1) وجود دارد که موجب زیبایی دؤن می شود. بر کمره ی دؤن کمربندی از شال می بندند که قوشاق یا ترمه شال می گویند و گاهی نیز آن را با سکه های نقره ای آرایش می دهند.
پی نوشت:
1- آلاجایوپ: دو نخ سیاه و سفید یا تیره و روشن است که به هم تابیده اند .
بالا پوشی است بلندتر از کت های معمولی و انواعی دارد:
الف) اینچه چاکمن: که از کرک نرم شتر تهیه می شود، بدین جهت جنس آن، مرغوب و ظریف است.
ب) یوغین چاکمن: که از کرک زبر شتر تهیه می شود.
6- جولبار/ شلوار
این پوشاک را مردان کهنسال، در روزهای جشن و از بالای تنبان می پوشیدند، جولبار، برشی معمولی داشت و از دو قسمت اصلی درست می شد:
الف) قسمت اصلی: که قوزک پاها را می پوشانید.
ب) خشتک: که برشی نزدیک به ذوذنقه ی دو قلو داشت. این نوع شلوار به وسیله ی نخی پنبه ای به نام اوچقورباق/ بند تنبان به دور کمر محکم می شد که از درون لیفه ی شلوار عبور می دادند و گاهی نیز به دو انتهای اوچقورباق به عنوان زینت، منگوله ای به نام هوتوز می بستند.
پارچه ی جولبار معمولا به رنگ نیلی بود و گوگ ماووت/ ماهوت آبی نامیده می شد.
7- بالاق/ تنبان
بالاق نیز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما مردان مسن از پارچه ای سفید و برای جوان تر ها از پارچه های سبز و نیلی استفاده می شد.
8- أوچمک
این پوشش را فارسی زبان ها پوستین می گویند و مخصوص استفاده در فصل زمستان است که از پوست گوسفند یا بره تهیه می شود و بخش بیرونی آن را با استفاده از رنگ های طبیعی به رنگ زرد در می آوردند.
آستین پوستین، بلند و از شانه به سمت مچ دست باریک می شود اما قسمت جلوی آن بدون قلاب یا دکمه است. برای بستن جلوی سینه از قوشاق یعنی دستاری که به دور کمر می پیچند استفاده می شود. أوچمک انواعی درد و معروف ترین آن ثیلکمه أوچمک است.
9- پالتون / پالتو
پالتون نیز همچون اوچمک در زمستان ها مورد استفاده قرار می گیرد. روپوشی است از پارچه های راه راه که به صورت دامنی بلند با آستین های صاف و سوراخی در سر آستین ها دوخته می شود. قسمت جلوی این پوشاک مثل پالتوهای معمولی از هم باز است اما بدون دکمه در نتیجه برای ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن جلوی سینه از کمربندی چرمی/ قوشاق استفاده می کردند.
10- دؤن
پوششی است اصیل و بلند که تا زیر زانو می رسد و برحسب رنگ و دوخت دو نوع است.
الف) قیزیل دؤن: که از ابریشم کاملا قرمز دوخته می شود.
ب) قارا مادون: که رنگ آن متمایل به زرد است. دوخت این پوشش یکنواخت نیست و از پارچه های راه راه و گاهی رنگارنگ تهیه می شود. بر حاشیه ی دؤن، نوارهای سوزنی دوزی شده از نوع آلاجایوپ (1) وجود دارد که موجب زیبایی دؤن می شود. بر کمره ی دؤن کمربندی از شال می بندند که قوشاق یا ترمه شال می گویند و گاهی نیز آن را با سکه های نقره ای آرایش می دهند.
پی نوشت:
1- آلاجایوپ: دو نخ سیاه و سفید یا تیره و روشن است که به هم تابیده اند .
اشتراک در:
پست‌ها (Atom)